Bezpieczeństwo na drogach w Europie – jak wypada Polska na tle reszty kontynentu?

Bezpieczeństwo na drogach a polityka unijna

Na podstawie corocznych raportów Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu (ETSC – European Transport Safety Council) można oszacować dynamikę zmian w liczbie ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w poszczególnych europejskich krajach. Ma to znaczenie nie tylko poglądowe, bo pozwala też sprawdzić, w jakim stopniu realizowane są unijne założenia, zgodnie z którymi do 2030 roku liczba zabitych na drogach powinna zmniejszyć się o połowę (w porównaniu z rokiem 2019). Na ten moment wnioski nie są niestety optymistyczne.

Jak wynika z 17. raportu PIN (Road Safety Performance Index) uwzględniającego dane z 2022 roku, liczba wypadków drogowych ze skutkiem śmiertelnym zmniejszyła się w tym roku o 9% w porównaniu z 2019. To daje średni spadek o ok. 6% rocznie. Wynik niezły, ale niewystarczający, żeby bowiem osiągnąć zamierzony na 2030 rok cel, spadek powinien sięgać 17%. A trzeba też pamiętać, że w dotychczasowych liczbach swój udział miały wyjątkowe okoliczności.

Mowa rzecz jasna o ograniczeniach spowodowanych przez COVID-19, które przełożyły się także na dane dotyczące wypadkowości, powodując znaczne obniżenie liczby wypadków i ofiar śmiertelnych na europejskich drogach w 2020 roku. W 2021 i 2022 roku obserwowaliśmy zatem swoisty powrót “do normy” w tym zakresie.

Co jednak ciekawe, choć efekty pandemicznego roku 2020 widać było także po danych dotyczących wypadkowości w Polsce (ponad 20-procentowy spadek liczby wypadków względem 2019 roku), to już kolejne lata okazały się w naszym kraju wyjątkowe na tle Europy, ponieważ liczba wypadków nie wzrosła, lecz spadła (o 3,1% w 2021 i o 6,5% w 2022 roku)! Mniej było także zabitych (-15,5% w 2022 roku) oraz rannych (-6,3% w 2022 roku), co trzeba uznać za naprawdę dobry wynik, zwłaszcza, że wcześniej tego rodzaj ustatystyki w Polsce utrzymywały się na względnie stałym poziomie.

Płynący z tego wniosek dla Polski jest zatem pozytywny. Nasz kraj wyróżnia się na tle Europy, będąc bliskim osiągnięcia założonego celu, czyli dwukrotnego zmniejszenia liczby śmiertelnych wypadków drogowych w dziesięcioletniej perspektywie. To dobra wiadomość, choć niestety jest jeszcze druga strona medalu, o czym w dalszej części artykułu.

Wypadki śmiertelne na drogach w Europie

Europejska Rada Bezpieczeństwa Transportu (European Transport Safety Council) to organ pozarządowy zajmujący się działalnością na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach, a także zbierający i dostarczający statystyki wypadkowe organom unijnym i rządom krajowym. Dzięki sporządzanemu przez ETSC corocznemu raportowi PIN (Road Safety Performance Index Report), można nie tylko ocenić, jak przez lata zmieniał się poziom bezpieczeństwa na europejskich drogach, ale też kontrolować, czy wypełniane są cele określone w ramach unijnej polityki bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Na podstawie raportu można też odpowiedzieć sobie na proste pytanie: czy europejskie drogi są bezpieczne? Odpowiedź nie może być niestety jednoznaczna. Nie ulega wprawdzie wątpliwości, że poziom bezpieczeństwa stopniowo się zwiększa, ale wciąż daleko mu do zadowalającego. Spójrzmy tylko na ostatnie dostępne statystyki z 17. raportu PIN dotyczącego 2022 roku.

Zgodnie z nimi, w ciągu całego 2022 roku na drogach w Europie zginęło 20 680 osób. Oznacza to 4-procentowy wzrost względem roku poprzedniego (19 932 ofiary śmiertelne), ale też spory spadek względem przedpandemicznego 2019 roku (22 761 zabitych). Ogólna tendencja w stosunku do przyjętego za graniczny 2019 roku jest więc ciągle pozytywna.

Gdzie ofiar wypadków drogowych w Europie było w 2022 roku najwięcej?

• Francja – 3260,
• Włochy – 3170,
• Niemcy – 2776,
• Polska – 1896,
• Hiszpania – 1759,
• Wielka Brytania – 1750,
• Rumunia – 1634.

Choć więc Polska odnotowuje znakomite wyniki, jeśli chodzi o zmniejszanie liczby wypadków śmiertelnych w dłuższej perspektywie, to patrząc tylko na liczbę ofiar w ostatnim roku, wciąż plasujemy się w europejskiej czołówce. Z drugiej strony trudno nie dostrzegać pozytywów – Polska wraz z Rumunią to jedyne wśród wymienionych kraje, w których liczba wypadków w 2022 roku była najniższa w ciągu ostatnich 10 lat.

Liczba ofiar wypadków w Europie spada, ale niewystarczająco

Jak już wspominaliśmy, raporty ETSC służą również sprawdzaniu postępów w realizacji planów dotyczących bezpieczeństwa drogowego założonych przez Unię Europejską. Zgodnie z tymi przyjętymi na lata 2010-2020, liczba wypadków śmiertelnych w Europie miała się w tym czasie zmniejszyć o połowę. Niestety, ten ambitny cel nie został osiągnięty – do 2020 roku udało się bowiem zmniejszyć śmiertelność tylko o 37%, a to i tak wynik, który “zawdzięczamy” w dużej mierze koronawirusowi. Bez uwzględnienia pandemicznego roku 2020, spadek liczby wypadków w Europie w latach 2010-2019 wynosił bowiem tylko 24%.

Oczywiście trzeba pamiętać, że spadek liczby ofiar w skali całego kontynentu o 37%, a nawet “tylko” 24%, to wciąż bardzo znaczący wynik, który pokazuje, że tendencja spadkowa rzeczywiście istnieje, mimo że jej tempo nie jest takie, jak zakładano. Dokładnie rzecz biorąc, liczba ofiar wypadków drogowych w ciągu ostatnich 10 lat spadała średnio o 4,3% rocznie (uwzględniając duży spadek w 2020 roku), podczas gdy do osiągnięcia zamierzonego celu konieczny był wynik na poziomie 6,7%.

Lepsze wiadomości przyniósł początek nowej dekady, ponieważ 9-procentowy spadek liczby ofiar wypadków w latach 2019-2022 to więcej, niż można było przewidywać. Trzeba jednak brać pod uwagę wyjątkowe okoliczności spowodowane ograniczeniem mobilności z uwagi na COVID-19, a także widoczną później w wielu krajach tendencję wzrostową – czynniki te sprawiają, że osiągnięcie zakładanego na 2030 rok celu jest w tym momencie mało realistyczne.

Nawet jednak przewidując, że tempo zmniejszania się liczby śmiertelnych wypadków na drogach w Europie nie będzie tak wysokie, jak zakładano, trzeba pamiętać, że wciąż jest tych wypadków z roku na rok mniej (pomijając wyniki zniekształcone przez pandemię). Ponadto, przyjmując szerszą, bo 10-letnią perspektywę, poprawa bezpieczeństwa na europejskich drogach jest już naprawdę bardzo znacząca.

Jak widać, na przestrzeni ostatniej dekady liczba wypadków śmiertelnych na drogach w Europie zmniejszyła się o prawie 6 tys., co przekłada się na spadek w wysokości 22%. Polska może się w tym samym okresie pochwalić liczbą mniejszą aż o 47% (o 1675 wypadków mniej). To bardzo dobry wynik, plasujący nas w ścisłej europejskiej czołówce – tylko na Litwie był on lepszy, wynosząc ponad 60%.

Warto podkreślić, że tylko Litwa zdołała przekroczyć zakładane w planie dziesięcioletnim 50% redukcji, a tylko Polska zdołała przekroczyć poziom 40%. Większość państw zmniejszyło od 2012 roku liczbę ofiar wypadków drogowych o 10-30%. Tylko w Holandii liczba ta na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wzrosła.

Bezpieczne drogi w Europie? Nadal nie w Polsce!

Patrząc na samą liczbę wypadków śmiertelnych, wyraźnie widać, że pomiędzy poszczególnymi krajami występują często spore dysproporcje. Wprawdzie na przestrzeni lat uległy one dużemu zmniejszeniu, ale należy podkreślić, że w państwach z najgorszą sytuacją na drogach, śmierć w wyniku wypadku nadal ponosi kilka tysięcy ludzi więcej niż w państwach z najlepszymi wynikami.

W związku z tym nasuwa się pytanie: jak właściwie określić, w którym kraju panuje najgorsza sytuacja na drogach? Czy chodzi o liczbę wypadków śmiertelnych w tym państwie? Nie, ponieważ uwzględniając te dane, najgorzej wypadałyby zawsze kraje z największą liczbą mieszkańców (co widać po statystykach francuskich lub niemieckich), a najlepiej te z najmniejszą.

W związku z tym decydujące znaczenie ma dopiero zestawienie liczby ofiar śmiertelnych z liczbą ludności, dzięki któremu można obliczyć, ile osób traci życie w wypadkach drogowych na milion mieszkańców. W 2022 roku średnia europejska wyniosła 46 ofiar na milion mieszkańców – a jak to wygląda w poszczególnych krajach?

Dopiero w tej statystyce widać, że kwestia bezpieczeństwa na polskich drogach wciąż nie wygląda najlepiej. Polska znalazła się na 8. miejscu od końca pod względem liczby ofiar wypadków drogowych na milion mieszkańców, co czyni nasz kraj mniej bezpiecznym dla kierowców m.in. od Francji czy Niemiec, gdzie całościowo odnotowano znacznie więcej zabitych. Gorzej wypadły natomiast m.in. Włochy, Chorwacja czy Rumunia.

Z czego to wynika? Statystyki nie pozostawiają wątpliwości, że zdecydowanie najczęściej sprawcami wypadków ze skutkiem śmiertelnym na polskich drogach są kierujący pojazdami. Głównymi przyczynami wypadków są z kolei nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu i niedostosowanie prędkości do warunków ruchu drogowego. Niestety, nie da się też pominąć kwestii jazdy pod wpływem alkoholu – w 2022 roku w zdarzeniach z udziałem pijanych uczestników ruchu zginęło w Polsce 268 osób, czyli ponad 14% wszystkich ofiar.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o bezpieczeństwo na drogach w Europie

Autor artykułu: Mateusz Piesowicz

Ekspert i doradca w dziedzinie ubezpieczeń oraz autor ponad 100 poradników dotyczących polis komunikacyjnych i turystycznych. W swoich tekstach zwraca uwagę na trudne zagadnienia ubezpieczeniowe, aby przedstawiając je w zrozumiały sposób, ustrzec klienta przed niepotrzebnymi wydatkami i ułatwić mu dopasowanie rodzaju ochrony do indywidualnych potrzeb.