Bośnia i Hercegowina – przewodnik dla turystów
Najbardziej wielokulturowy kraj Europy i jednocześnie jeden z najbardziej niedocenianych kierunków turystycznych na Starym Kontynencie. Poznaj bliżej skomplikowaną historię Bośni i Hercegowiny.
W tym artykule przeczytasz:
Bośnia i Hercegowina – atrakcje. TOP 10 miejsc do odwiedzenia
Bośnia i Hercegowina nie wydaje Ci się szczególnie atrakcyjnym krajem pod względem turystycznym? Nic bardziej mylnego! Ten kraj, choć nie tak popularny jak sąsiednie Chorwacja i Czarnogóra, to wręcz kwintesencja Bałkanów, a spragnieni wrażeń odwiedzający mogą tam liczyć zarówno na piękne krajobrazy, jak i historyczne zabytki. Oto kilka szczególnie wartych zobaczenia miejsc.
Mostar
Perła i zdecydowanie najsłynniejsze miejsce w Bośni i Hercegowinie, które wszystkim kojarzy się z widokiem Starego Mostu na Neretwie. Rzeka, malownicze domki, kopuły meczetów i wygięty w łuk wiekowy most tworzą krajobraz jak z obrazka, ale to nie koniec atrakcji. Na odkrycie czekają m.in. wąskie brukowane uliczki starego miasta, wielokolorowy bazar i ślady wojennej przeszłości, a to wszystko w bardzo klimatycznej atmosferze.
Sarajewo
Przenosimy się do stolicy kraju, która bywa określana miastem wielu kultur lub miejscem, w którym Wschód spotyka się z Zachodem. Bardzo różnorodne kulturowo i mocno doświadczone podczas wojny Sarajewo dziś jest turystyczną mekką, przyciągając odwiedzających m.in. za sprawą tureckiej dzielnicy Baščaršija, kamienicami na ulicy Ferhadija, ruinami Żółtej Twierdzy, koleją gondolową z widokiem na miasto czy budynkiem ratusza (Vijećnica) w pseudomauretańskim stylu.
Jajce
Malownicze miasteczko w centralnej części kraju położone u zbiegu rzek Pliva i Vrbas. W jego centrum rozlewa się 23-metrowy Plivski wodospad, tworząc wraz z widokiem na położoną wyżej historyczną starówkę urzekającą scenerię. Dobrze poczują się tutaj zarówno turyści, którzy cenią przyrodę, jak i miłośnicy zwiedzania, którzy docenią łączącą w sobie świat łaciński i islamski architekturę.
Međugorje
Jeden z najpopularniejszych celów pielgrzymkowych w Europie i miasto, w którym w 1981 roku miało dojść do objawień maryjnych. To właśnie ich miejsce (Podbrdo) przyciąga najwięcej odwiedzających. Możliwe jest też przebycie Drogi Krzyżowej prowadzącej na wzgórze Križevac, z którego rozciąga się piękny widok na miasto.
Travnik
Niepozorne miasto nazywane małym Sarajewem jest kojarzone głównie z kamienną architekturą pamiętającą czasy Imperium Osmańskiego. Największe wrażenie robi twierdza Stari Grad z przełomu XIV i XV wieku, w mieście jest też sporo świątyń, a także muzeum pochodzącego sta noblisty Ive Andrića.
Blagaj Tekija
Zabytkowy klasztor derwiszów zbudowany w XVI wieku, który znajduje się w niewielkiej miejscowości Blagaj w pobliżu Mostaru. Turystów przyciąga jego urokliwe położenie tuż przy źródłach rzeki Buny, u podnóża wysokiego na 240 m kamiennego klifu. Częściowo wbudowany w skałę, pięknie wygląda na tle szarego zbocza i zielonej wody, jest także udostępniony zwiedzającym.
Počitelj
Niewielkie miasteczko między Mostarem a granicą z Chorwacją, z którego rozciąga się malowniczy widok na przepływającą w dole Neretwę. Ciesząc się widokami, można tam przy okazji pozwiedzać, podziwiając charakterystyczną turecką architekturę z ruinami twierdzy i meczetem.
Park Narodowy Sutjeska
Położony w południowo-wschodniej części kraju, tuż przy granicy z Czarnogórą najstarszy bośniacki park narodowy z najwyższym szczytem (Maglić, 2386 m n.p.m.), rezerwatem przyrody Perućica, wodospadem Skakavac i pamiątkami z czasów II wojny światowej.
Kravica
Wodospady na rzece Trebižat nieopodal Međugorje. Dzielą się na 20 kaskad o wysokości 25 m, pozwalając turystom odpocząć od letnich upałów i skosztować kąpieli w chłodnych wodach rzeki.
- Otrzymasz pożyczkę od ubezpieczyciela, jeśli ktoś ukradnie Ci gotówkę.
- Ubezpieczyciel wypłaci Ci zadośćuczynienie, jeśli podczas pobytu w Bośni i Hercegowinie doznasz trwałego uszczerbku na zdrowiu.
- Tłumacz pomoże Ci porozumieć się z lekarzem lub policjantem, jeśli problemem w komunikacji będzie bariera językowa.
Bośnia i Hercegowina – podstawowe informacje
Bośnia i Hercegowina – położenie i ukształtowanie powierzchni
Bośnia i Hercegowina znajduje się w południowo-wschodniej Europie na Półwyspie Bałkańskim, granicząc z Chorwacją na północy oraz Serbią i Czarnogórą na południu i południowym zachodzie. Ma niewielką linię brzegową wzdłuż Morza Adriatyckiego. Powierzchnia lądowa wynosi 51 129 km2, czyli kraj ten jest 6 razy mniejszy od Polski.
Hercegowina to południowa część kraju. Ma kształt trójkąta, którego wierzchołek (otoczony przez Chorwację i Czarnogórę) dotyka Adriatyku. Północna Bośnia charakteryzuje się równinami i płaskowyżami. Regiony centralne i południowe są górzyste. Alpy Dynarskie, które pokrywają ten obszar, rozciągają się również na południe, do Serbii i Czarnogóry.
Regiony te, w tym okolice stolicy kraju – Sarajewa – sprzyjają uprawianiu narciarstwa i innych sportów zimowych, a przed wojną domową były popularnym miejscem turystycznym. Duża część tego terenu (39%) jest zalesiona, tylko 14% to grunty orne. Większość gruntów rolnych znajduje się w północnej części kraju.
Nazwa „Bośnia” pochodzi od rzeki Bosny, która przecina ten region. Z kolei Hercegowina wzięła swoją nazwę od słowa herceg, które oznaczało księcia rządzącego południową częścią kraju do czasu inwazji osmańskiej w XV wieku.
Bośnia i Hercegowina – historia
Od XV wieku region ten znajdował się pod panowaniem Imperium Osmańskiego, w 1878 roku przeszedł pod kontrolę Austro-Węgier, a następnie odegrał kluczową rolę w wybuchu I wojny światowej. W 1918 roku został włączony do nowo utworzonego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, gdzie nie miał formalnego statusu.
Po II wojnie światowej Bośnia stała się republiką składową Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Po rozpadzie tego państwa w 1991 roku większość mieszkańców Bośni i Hercegowiny opowiedziała się w referendum w 1992 roku za niepodległością, którą proklamowano w tym samym roku.
Duża część ludności serbskiej w kraju była jednak przeciwna niepodległości Bośni i oderwania jej od serbskiego państwa, oczywiście nie uznając wyników referendum. Wkrótce jednak doszło do wydarzeń o wiele gorszych niż bojkot – wybuchła brutalna i krwawa wojna, podczas której dochodziło do czystek etnicznych i ciężkich walk, m.in. o Sarajewo, które było oblężone w latach 1992-95 i zostało niemal doszczętnie zniszczone.
Do czasu agresji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, Sarajewo było najciężej ostrzelanym artyleryjsko miastem w Europie po zakończeniu II wojny światowej. Na miasto spadło łącznie 55 000 ton pocisków artyleryjskich.
W wyniku straszliwych czystek etnicznych w Bośni i Hercegowinie, które miały miejsce od 1992 do końca 1995 roku, zginęły tysiące ludzi, a ponad dwa miliony zostało brutalnie przesiedlonych.
Międzynarodowa interwencja w konflikt bośniacki doprowadziła w końcu do zawarcia pod koniec 1995 roku porozumienia pokojowego – porozumienia z Dayton. Porozumienie z Dayton zakończyło wojnę w Bośni i Hercegowinie, ale nie brakuje głosów, że zawarte w nim ustalenia są dalekie od ideału i wręcz hamują rozwój kraju, pogłębiając jego decentralizację i utrudniając administrowanie nim.
Wspomniany układ z Dayton – porozumienie pokojowe zawarte w listopadzie 1995 roku w Dayton w USA – powołał do życia niepodległą Bośnię i Hercegowinę jako państwo składające się z dwóch wysoce autonomicznych podmiotów, Republiki Serbskiej oraz Federacji Bośni i Hercegowiny.
Bośnia i Hercegowina proklamowały niepodległość w 1992 roku, a de iure zyskały ją na mocy Układu w Dayton z 1995 roku, jednak flagę zaprezentowano światu dopiero 3 lata później. Trójkąt symbolizuje trzy narody oraz kształt całego kraju. Kolor niebieski to oczywiste odwołanie do Unii Europejskiej, której Bośnia i Hercegowina chciałby zostać członkiem, a także symbolizuje pokój, z kolei gwiazdy nawiązują do wartości europejskich.
Bośnia i Hercegowina – ustrój polityczny
Ta ostatnia jest zdecentralizowaną federacją Chorwatów i Bośniaków. Każdy podmiot posiada własną władzę ustawodawczą i prezydenta. Do instytucji centralnych Bośni i Hercegowiny należy trzyosobowe Prezydium Bośni i Hercegowiny złożone z przedstawicieli głównych grup etnicznych: bośniackiej, chorwackiej i serbskiej. Na jego czele stoi przewodniczący, zmieniający się rotacyjnie co 8 miesięcy. Skład Prezydium wybierany jest w wyborach bezpośrednich co 4 lata.
Prezydium powołuje wieloetniczną Radę Ministrów. Przewodniczący rady, mianowany przez prezydenta i zatwierdzany przez Izbę Reprezentantów, jest szefem rządu.
Parlament Bośni i Hercegowiny, nazywany Skupsztina, jest dwuizbowy. Posłowie są wybierani bezpośrednio do 42-osobowej izby niższej (Izba Reprezentantów), w której 28 miejsc jest zarezerwowanych dla Federacji, a 14 dla Republiki Serbskiej. Członkowie izby wyższej (Izby Ludowej, w której zasiada po pięciu członków z każdej grupy etnicznej) są wybierani przez legislatury poszczególnych jednostek.
Bośnia i Hercegowina to jedyny kraj na świecie, który nie ma publicznej telewizji.
Jak widać, ustrój państwa określony przez układ z Dayton podyktowany jest jego skomplikowaną historią i podziałem etnicznym. W kraju ciągle dochodzi do konfliktów politycznych, a politycy Republiki Serbskiej systematycznie grożą, że ta część Bośni i Hercegowiny ogłosi niepodległość lub wręcz przyłączy się do sąsiedniej Serbii. W odwecie politycy i społeczność bośniacka zapowiada, że będą dążyć do zlikwidowania Republiki Serbskiej i scentralizowania państwa.
Ubezpieczenie turystyczne do Bośni i Hercegowiny
Podobnie jak w przypadku każdej zagranicznej podróży, również wyprawa do Bośni i Hercegowiny nie może się obyć bez aktualnego ubezpieczenia turystycznego. W tym przypadku jest ono szczególnie ważne, ponieważ w Bośni i Hercegowinie nie obowiązuje karta EKUZ. W razie wypadku turyści będą więc musieli ponieść całkowity koszt pomocy medycznej, który już w razie pojedynczej wizyty lekarskiej może wynieść od kilkunastu do kilkudziesięciu euro.
Można się przed tego rodzaju wydatkami łatwo zabezpieczyć, wybierając dopasowaną do naszych potrzeb polisę podróżną. W standardowej wersji będzie ona zawierać:
- ubezpieczenie kosztów leczenia, z którego (do wysokości sumy ubezpieczenia) zostaną pokryte wydatki na leczenie, hospitalizację, transport medyczny itp.,
- ubezpieczenie NNW podróżne, które zapewni Ci wypłatę odszkodowania w razie doznania trwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku,
- ubezpieczenie Assistance podróżne, dzięki któremu możesz liczyć na różnorodne wsparcie ubezpieczyciela, np. pomoc tłumacza, zapewnienie opieki nad dziećmi itp.
Ponadto warto zainteresować się też ubezpieczeniem OC w życiu prywatnym, w ramach którego ubezpieczyciel pokryje koszty szkód spowodowanych przez Ciebie lub Twoje dziecko. Przydać może się również ubezpieczenie bagażu, w razie jego uszkodzenia, zniszczenia, zgubienia lub kradzieży. Dla bardziej wymagających turystów są przygotowane dodatkowe rozszerzenia polisy obejmujące m.in. ochronę w razie uprawiania sportów ekstremalnych, ubezpieczenie sprzętu sportowego lub klauzulę alkoholową.
Ile kosztuje ubezpieczenie turystyczne do Bośni i Hercegowiny?
Ile to wszystko kosztuje? Jak się okazuje – naprawdę niewiele! Dzienny koszt ochrony ubezpieczeniowej w przypadku jednej dorosłej osoby podróżującej na tydzień do Bośni i Hercegowiny to nawet 3,14 zł!
Firma ubezpieczeniowa | Zakres ubezpieczenia | Cena polisy |
---|---|---|
mtu24.pl | KL: 80 000 zł, OC: 50 000 zł | 22 zł |
Proama | KL: 100 000 zł | 25 zł |
SIGNAL IDUNA | KL: 87 083 zł, NNW: 15 000 zł | 26 zł |
UNIQA | KL: 250 000 zł, NNW: 30 000 zł, Bagaż: 2000 zł | 32 zł |
AXA Partners | KL: 200 000 zł, NNW: 20 000 zł | 33 zł |
Wiener | KL: 174 167 zł, NNW: 10 000 zł, OC: 108 854 zł | 36 zł |
Generali | KL: 300 000 zł, NNW: 15 000 zł, OC: 50 000 zł | 46 zł |
UNIQA | KL: 500 000 zł, NNW: 30 000 zł, OC: 500 000 zł, Bagaż: 5000 zł | 72 zł |
Koszty ubezpieczenia oczywiście wzrosną, gdy ochroną będzie objętych więcej osób. Sprawdźmy, jak zmienią się ceny, gdy na polisie będą widnieć 2 lub 4 osoby. Ceny dotyczą najtańszych ofert poszczególnych firm.
Firma ubezpieczeniowa | Cena polisy dla 2 osób | Cena polisy dla 4 osób |
---|---|---|
mtu24.pl | 44 zł | 88 zł |
Proama | 50 zł | 95 zł |
SIGNAL IDUNA | 51 zł | 92 zł |
UNIQA | 65 zł | 116 zł |
AXA Partners | 65 zł | 109 zł |
Wiener | 72 zł | – |
Generali | 92 zł | 177 zł |
ERGO Hestia | 144 zł | 288 zł |
Bośnia i Hercegowina – kultura, podział religijny i etniczny
Ludność
W Bośni i Hercegowinie mieszkają członkowie wielu grup etnicznych. Trzy największe to:
- Bośniacy,
- Serbowie,
- Chorwaci.
Ciągłe wysiłki społeczności międzynarodowej na rzecz powrotu osób przymusowo przesiedlonych podczas konfliktu w Bośni (1992-1995) do ich pierwotnych domów, a także wewnętrzne wrażliwości polityczne, uniemożliwiły przeprowadzenie spisu powszechnego w XXI wieku. Mimo to szacuje się, że Bośniacy stanowią ponad 2/5, Serbowie około 1/3, a Chorwaci mniej niż 1/5 ludności.
Pochodzenie etniczne decyduje o przynależności religijnej w Bośni – większość muzułmanów to Bośniacy, prawosławni chrześcijanie to Serbowie bośniaccy, a rzymscy katolicy to Chorwaci bośniaccy (ale nie tylko). Niektórzy Bośniacy mogą czuć się bardziej lojalni i związani z tymi tożsamościami etnicznymi niż z bośniacką tożsamością narodową. Ostatnio, od czasu wojny domowej, etniczność stała się największym identyfikatorem społecznym w Bośni.
Podawanie danych statystycznych dotyczących różnych grup etnicznych może być kwestią bardzo kontrowersyjną i lepiej unikać tego tematu w rozmowie z Bośniakami. Szacunki są często kwestionowane. Jednak spis powszechny z 2013 roku wykazał, że 50,11% ludności to Bośniacy, kolejne 30,8% to bośniaccy Serbowie, a 15,4% to bośniaccy Chorwaci.
Język
Bośnia i Hercegowina nie posiada żadnego oficjalnego języka urzędowego. Według spisu powszechnego z 2013 roku:
- 52,86% obywateli Bośni i Hercegowiny uważa za swój język ojczysty język bośniacki,
- 30,76% obywateli – język serbski,
- 14,6% obywateli – język chorwacki.
Istnieje pewna forma języka serbsko-chorwackiego, którą posługuje się miejscowa ludność, a która znacząco odbiega od literackiego języka serbskiego czy chorwackiego. W użyciu są dwa alfabety: alfabet łaciński i cyrylica. Obydwa są nauczane w szkołach i używane w prasie, ale wzrost nacjonalizmu w latach 90. spowodował, że Serbowie zaczęli stosować cyrylicę, a Chorwaci i Bośniacy – alfabet łaciński.
Społeczeństwo
Bośniacy słyną z tego, że są ludźmi wesołymi, otwartymi i ujmującymi. Chętnie udzielają wsparcia zarówno nieznajomym, jak i przyjaciołom. Ta bezinteresowność kultury jest zauważalna na co dzień. Bośniacy powszechnie czują potrzebę udzielenia pomocy innym, nawet jeśli dana osoba nie prosiła ich o wsparcie.
W Bośni i Hercegowinie panuje dość spokojne i powolne tempo życia. Ludzie nie mają tendencji do planowania swoich dni. Wolą raczej pozwolić wydarzeniom toczyć się naturalnie, decydując się na działania spontaniczne i improwizowane. Taką postawę, kiedy człowiek daje się ponieść chwili, nazywa się w Bośni ćeif.
Bośniacy chętnie spacerują po promenadach (korza), a większość z nich lubi spotykać się i długo rozmawiać w kawiarniach/barach (kafići). Szczególnie popularne są dyskusje przy kawie.
Bośniacy uwielbiają żartować (šega), zwłaszcza z samych siebie. Można zauważyć, że ich humor jest dość autodeprecjonujący. Często żartują z małżeństwa, teściów i polityków. Niektóre żarty mogą być również dość dosadne, a język potocznych rozmów wypełniony wulgaryzmami. Skądś to znamy, prawda?
Luźne podejście do czasu i nacisk na socjalizację są głęboko zakorzenione w kulturze, ale można je również częściowo przypisać wysokiej stopie bezrobocia. Około 40% populacji nie ma pracy. Dlatego też główną ambicją przeciętnego Bośniaka jest stabilizacja finansowa i osiągnięcie wysokiego poziomu życia.
Bośniacy są ludźmi zaradnymi. Ponieważ opłacenie robocizny jest często zbyt kosztowne, większość ludzi próbuje naprawiać lub budować rzeczy samodzielnie, z pomocą przyjaciół lub rodziny. Ta samowystarczalność i podejście typu „zrób to sam” odzwierciedla tradycyjny rolniczy styl życia na Bałkanach.
Spodziewaj się, że przy pierwszym spotkaniu ludzie będą zadawać dość bezpośrednie pytania o Twój wiek, stan cywilny i dzieci. Warto także pamiętać, że Bośniacy, jak na gorącą bałkańską krew przystało, lubią prowadzić hałaśliwe dyskusje w miejscach publicznych, szczególnie na temat polityki. Nie denerwuj się zatem i nie obawiaj, że takie rozmowy będą eskalować. Głośny, ożywiony głos świadczy o podekscytowaniu jakimś tematem. Nie musi to sugerować, że rozmówca jest w złym nastroju. Silna ekspresja świadczy raczej o zaangażowaniu i pasji, z jaką podchodzą do tematu.
Bośniacy są bardzo ekspresyjni, zwłaszcza gdy mówią o czymś, do czego mają silne przekonanie. Sam jednak unikaj udziału w rozmowach o politycznym zabarwieniu, szczególnie na temat wojny z lat 1992-1995. Dyskusja na temat udziału w niej poszczególnych grup etnicznych jest szczególnie delikatnym tematem dla wielu Bośniaków.
- Bośnia i Hercegowina to bałkański kraj, który sąsiaduje z Chorwacją, Serbią i Czarnogórą, mający niewielki obszar dostępu do Morza Adriatyckiego.
- Bośnia jest krajem, w którym łączy się wiele kultur i grup etnicznych. Do najbardziej ludnych należą Bośniacy, Chorwaci i Serbowie.
- Ubezpieczenie turystyczne do Bośni powinno zawierać pokrycie kosztów leczenia, NNW, OC w życiu prywatnym i ubezpieczenie bagażu.
- Do największych atrakcji Bośni i Hercegowiny można zaliczyć m.in. Mostar, Sarajewo, Jajce, Međugorje, Travnik, Blagaj Tekija czy wodospady Kravica.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o podróż do Bośni i Hercegowiny
Bośnia i Hercegowina to kraj, w którym można podziwiać liczne zabytki oraz atrakcje przyrodnicze. Podróż tam nie może się obyć bez wizyty w Mostarze i Sarajewie, a dodatkowo warto zobaczyć też m.in. Jajce, Travnik czy Počitelj. Miłośników wypoczynku w naturze skusić powinny natomiast wizyty w Parku Narodowym Sutjeska i przy wodospadach Kravica. Nie zapominajmy też o miejscu wielu pielgrzymek z Polski, czyli słynnym Međugorje.
To właśnie Bośnia i Hercegowina, choć nie tak popularna wśród turystów jak jej sąsiedzi, jest krajem, który najlepiej oddaje bałkański charakter. Łączące się tu wpływy wielu kultur sprawiają, że kraj ten jest swoistym połączeniem Wschodu z Zachodem, co widać w wielu tutejszych miastach, a nawet w konkretnych zabytkach, jak choćby słynny Stary Most w Mostarze. Do tego trzeba dodać piękną przyrodę z turkusowymi rzekami i szumiącymi wodospadami na czele, a otrzymamy miejsce jedyne w swoim rodzaju.
Chociaż Bośnia i Hercegowina to bezpieczny kraj, trzeba tam uważać na kilka rzeczy. Zaliczają się do nich m.in. pozostałości po wojnie w postaci nierozbrojonych min i niewypałów. Zaleca się unikania samodzielnego wędrowania poza szlakami już jazdy po nieutwardzonych drogach. Ponadto w większych centrach turystycznych należy uważać na kieszonkowców, warto mieć przy sobie kopie ważniejszych dokumentów.
Tak, mimo że Bośnia i Hercegowina pamięta o swojej wcale nie tak odległej wojennej przeszłości, dziś jest krajem bezpiecznym, gościnnym i otwartym na turystów. Nie występuje tam zagrożenie terrorystyczne, nie ma wysokiego stopnia przestępczości pospolitej ani niepokojów społecznych.
Dołącz do dyskusji