Jazda bez uprawnień – co za nią grozi?

Nagana, mandat, a nawet więzienie. Kary za jazdę bez prawa jazdy mogą być naprawdę poważne. Wszystko zależy od tego, czy prawo jazdy zostało kierowcy odebrane, czy w ogóle nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdów. Jakie dokumenty trzeba mieć przy sobie, siadając za kółko? Co grozi za prowadzenie bez prawa jazdy? I czy ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie kierowcy, który nie posiada stosownych uprawnień i dokumentów?

Prawo jazdy, dowód rejestracyjny, polisa – jakie dokumenty powinien mieć przy sobie każdy kierowca?

Jeszcze do niedawna kierowcy byli zobowiązani do wożenia ze sobą wszystkich dokumentów poświadczających ich uprawnienia i umożliwiających skontrolowanie ich podczas zatrzymania czy stłuczki. W efekcie właściciele pojazdów – w obawie, że o nich zapomną – zostawiali je w samochodowej skrytce, ułatwiając życie złodziejom i narażając się na utratę samochodu wraz z dokumentami.

Od 1 października 2018 roku obowiązują jednak nowe przepisy, dzięki którym życie kierowców stało się nieco łatwiejsze. Przygotowana przez Ministerstwo Cyfryzacji nowelizacja Ustawy Prawo o ruchu drogowym upoważnia kierowców do wsiadania za kółko bez dowodu rejestracyjnego i polisy OC. Dane, które można było sprawdzić w tych dokumentach są obecnie weryfikowane w bazie CEPiK (Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców). Policja, Straż Miejska czy Inspekcja Transportu Drogowego, które mogą kontrolować kierowców, znajdą tam m.in:

  • dane dotyczące pojazdu,
  • informację o poprzednich i obecnych właścicielach,
  • informacje o dokumentach,
  • informacje o ubezpieczeniu OC,
  • wyniki badań technicznych,
  • informacje o rejestracjach i wyrejestrowaniu, kradzieżach, sprzedażach,
  • uprawnieniach (w tym cofnięciach uprawnień i zakazach prowadzenia pojazdów).

W 2020 roku dokonano kolejnych zmian w prawie. Nowe przepisy (obowiązujące od 5 grudnia 2020 roku) pozwalają na zostawianie również prawa jazdy w tradycyjnej wersji (w formie plastikowej karty) w domu.

Jazda bez prawa jazdy 2023 – kara.

Za prowadzenie pojazdu bez uprawnień przewidziano cały szereg kar: grzywna, przez zatrzymanie prawa jazdy, nawet po karę więzienia. Do tego dochodzą jeszcze konsekwencje szkody, jeśli brak prawa jazdy wyszedł na jaw po stłuczce. Tutaj głównie chodzi o kwestie ubezpieczeniowe.

Kierowanie pojazdem innej kategorii bez uprawnień – grzywna i odholowanie na rachunek ukaranego kierowcy

Niby oczywiste jest, że każdy rodzaj pojazdu wymaga nabycia osobnych uprawnień do jego prowadzenia. Ale dopuszczanie pewnych wyjątków wprowadziło jednak chaos i sprawiło, że kierowcy mylnie interpretują przepisy. Najczęstszym problemem jest jazda bez prawa jazdy kat. A. Osoby posiadające uprawnienia do prowadzenia samochodów (kat. B) mogą jeździć również motocyklami (bez konieczności zdawania dodatkowego egzaminu), których pojemność silnika nie przekracza 125 cm³. Jednak często nieświadomie nadużywają tej możliwości, decydując się na jazdę jednośladem z mocniejszym silnikiem (ponad 15 KM). Warto zaznaczyć, że takim motocyklem mogą jeździć jedynie kierowcy z co najmniej 3-letnim doświadczeniem, z czego też niewiele osób zdaje sobie sprawę.

UWAGA!

Od 1 stycznia 2022 roku kierowanie samochodem lub motocyklem bez wymaganych uprawnień będzie karane przez sąd, a nie w postępowaniu mandatowym. Minimalna grzywna za to wykroczenie to 1500 zł, a maksymalna to 30 000 zł!

Oczywiście kierowca nieuprawniony do prowadzenia danego rodzaju pojazdu nie może kontynuować jazdy i wrócić nim do domu czy chociażby dojechać na pobliski parking. Jeśli nie ma z nim osoby, która posiada odpowiednie prawo jazdy i mogłaby zaopiekować się maszyną, pojazd zostanie odholowany na zlecenie policji, ale na koszt zatrzymanego kierowcy.

Przeczytaj też: Jak odebrać samochód z parkingu policyjnego?

Jazda bez prawa jazdy 2023 – prowadzenie po tymczasowym zatrzymaniu dokumentu

Jeśli kierowca miał już wcześniej kłopoty z drogówką, a policjant tymczasowo zatrzymał mu prawo jazdy, bezwzględnie nie powinien wsiadać za kierownicę. Tutaj jak na razie obowiązują te same przepisy, co w ubiegłym roku. Jazda bez prawa jazdy po zakazie prowadzenia na czas 3 miesięcy skutkuje przedłużeniem zakazu do 6 miesięcy (decyzję wydaje starosta). Ministerstwo Infrastruktury planuje jednak zmiany w kodeksie wykroczeń. Może się okazać, że zatrzymanie prawa jazdy niedługo będzie się wiązało z automatycznym cofnięciem uprawnień do prowadzenia pojazdów. Tym samym kary za jazdę po odebraniu takich uprawnień będą podobne do tych, które obowiązują po całkowitym zatrzymaniu prawa jazdy. Dojdzie tu zatem kara grzywny.

To jednak nie wszystko. Dalsze poruszanie się po drodze to ryzyko utraty prawa jazdy, a jego odzyskanie jest czasochłonne i kosztowne. Kierowcy, który zbagatelizował zakaz i został ukarany odebraniem prawa jazdy (na podstawie decyzji starosty) musi ponownie podejść do egzaminu.

Jazda po cofnięciu uprawnień do prowadzenia samochodu – kierowca może trafić do więzienia

Prowadzenie pojazdu po odebraniu prawa jazdy przez starostę jest już bardzo ryzykowne. Kierowcy, który mimo cofnięcia uprawnień wsiadł za kierownicę, grożą nawet 2 lata więzienia, o czym decyduje sąd. To jednak nadal nie jest najwyższa kara za jazdę bez prawa jazdy. Złamanie zakazu wydanego przez sąd jest już nie tyle wykroczeniem, co przestępstwem, za które grozi od 3 miesięcy do 5 lat więzienia i nawet 15-letni zakaz prowadzenia samochodu.

Przykład

Mężczyzna, który został przyłapany na jeździe w stanie po użyciu alkoholu, otrzymał zakaz prowadzenia pojazdów przez trzy lata. Gdy mimo to w tym czasie usiadł za kierownicą, złamał przepis kodeksu uwzględniony w art. 244 kodeksu karnego i dotyczący między innymi zlekceważenia zakazu prowadzenia pojazdów. Zgodnie z treścią tego artykułu za takie przewinienie grozi mu kara od pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Gdy ktoś nigdy nie uzyskał prawa jazdy…

Jazda bez prawa jazdy i – co gorsza – bez jakichkolwiek umiejętności jest zwyczajnie nieodpowiedzialna. Osoba, która nigdy nie zdała egzaminu i nie uzyskała uprawnień do kierowania pojazdem, stwarza niebezpieczeństwo na drodze, za grozi grzywna za jazdę bez uprawnień od 1500 do 30 000 zł.

Jazda bez prawa jazdy – co z odszkodowaniem, gdy kierujący spowodował szkodę?

Art. 43. Zakładowi ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 2 pkt 1, przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:
[…] 3. nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa[…].

Ustawa o Ubezpieczeniach Obowiązkowych

Zgodnie z tym, co głosi art. 43 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, ubezpieczenie OC zagwarantuje rekompensatę osobom poszkodowanym przez sprawcę szkody, który nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdu. Nieuprawnionemu kierowcy spowodowanie szkody nie ujdzie jednak płazem, bo towarzystwo ubezpieczeniowe może zastosować wobec niego tzw. regres ubezpieczeniowy, czyli zażądać zwrotu wypłaconych z OC pieniędzy. A sumy, na jakie opiewa odszkodowanie bywają nie do przełknięcia dla przeciętnego Kowalskiego.

Więcej o regresie ubezpieczeniowym i o tym, w jakich sytuacjach da się go uniknąć, można dowiedzieć się z artykułu: Regres ubezpieczeniowy – jak go uniknąć? Instrukcja odwołania się od zwrotu odszkodowania.

Chociaż zasady działania ochrony ubezpieczeniowej w ramach autocasco nie są już regulowane odgórnie, a ustala je indywidualnie każde TU, w OWU większości firm ubezpieczeniowych znajduje się zastrzeżenie, że osoby nieuprawnione do prowadzenia pojazdów nie mogą liczyć na odszkodowanie w ramach AC. Tutaj jednak pojawia się dla nich promyk nadziei, bowiem jeśli okaże się, że brak prawa jazdy nie miał wpływu na spowodowanie szkody, zapis ten nie będzie w tym przypadku obowiązywał.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o brak prawa jazdy

W jaki sposób następuje zatrzymanie dowodu rejestracyjnego skoro nie ma konieczności wożenia go ze sobą?

Gdy pojazd zagraża bezpieczeństwu lub ma szkodliwy wpływ na środowisko, uprawnione do tego organa mają prawo zatrzymać dowód rejestracyjny poprzez zaznaczenie tego faktu w systemie. Informacja o zatrzymaniu dokumentu widnieje w bazie CEPiK.

Jakie pojazdy można prowadzić, posiadając prawo jazdy kat. B?

Uprawnienia kategorii B błędnie ogranicza się jedynie do prowadzenia samochodów osobowych o wadze do 3,5 t (a od 24 grudnia 2021 roku w przypadku samochodów z napędem alternatywnym i w przypadku kierowców, którzy mają prawo jazdy minimum 2 lata – o wadze do 4,25 t). Oprócz nich można powiem legalnie jeździć autem z lekką przyczepą, czterokołowcem, ciągnikiem, motorowerem, motocyklem o pojemności silnika do 125 cm³ i pojazdem wolnobieżnym. Przed wyruszeniem w drogę którymś z tych pojazdów warto jednak zapoznać się ze szczegółowymi wytycznymi.

Jak ubezpieczyciel sprawdza, czy kierowca ma prawo jazdy?

Jeśli sprawca wypadku nie miał prawa jazdy, na pewno zostanie to zaznaczone w notatce policyjnej, która przy poważniejszych zdarzeniach drogowych jest wymagana do uzyskania odszkodowania (poszkodowany przedstawi ją ubezpieczycielowi). Z kolei zgłaszając szkodę w ramach autocasco, kierowca będzie musiał przedstawić swoje prawo jazdy.

PODSUMOWANIE
  • Od października 2018 roku nie trzeba wozić ze sobą dowodu rejestracyjnego i polisy OC, a od 5 grudnia 2020 roku można zostawić w domu także prawo jazdy. Za brak tych dokumentów (nie zaś za brak uprawnień do prowadzenia pojazdu!) nie będą groziły żadne sankcje.
  • Za jazdę bez uprawnień lub po odebraniu prawa jazdy kierowcy grozi grzywna, odebranie prawa jazdy, a nawet kara więzienia.
  • Gdy kierowca prowadził samochód, mimo że nie posiadał uprawnień, a spowoduje wypadek, poszkodowane przez niego osoby otrzymają odszkodowanie. UFG lub ubezpieczyciel wypłacający rekompensatę może jednak domagać się zwrotu wypłaconych pieniędzy od sprawcy szkody lub właściciela auta, którym jechał sprawca.
  • Po stłuczce spowodowanej przez osobę, która nie posiada uprawnień, może pojawić się problem z uzyskaniem odszkodowania z tytułu AC. Odpowiedni zapis regulujący tę kwestię znajduje się zwykle w wyłączeniach odpowiedzialności, w dokumencie OWU.
zdjęcie autora
Autor artykułu: Joanna Kowal

Pasjonatka słowa pisanego. Specjalność: psychologia i finanse. Moją misją jest przekładanie skomplikowanych zagadnień na język zrozumiały dla każdego. Jako redaktor Mubi.pl wspieram kierowców przy zakupie ubezpieczeń i biorę pod lupę wszelkie formalności związane z posiadaniem samochodu.

Wystaw ocenę
1024,06
Loading...

Dołącz do dyskusji

16 komentarzy

avatar autora komentarza

Uprzejmie informujemy, że komentarze zawierające wulgaryzmy lub informacje niezgodne z zasadami języka polskiego nie będą publikowane w serwisie.

avatar autora komentarza
Serio dla jazda bez prawa jazdy jest idiotyzmem. Wiem że są ludzie którzy mają to w nosie, ale to właśnie przez nich mamy takie a nie inne statystyki wypadków
avatar autora komentarza
Również to ze ktoś ma prawojazdy nie oznacza ze zna przepisy drogowe i umie jeździć . Większość wypadków nie jest przez osoby które nie posiadają uprawnień a przez osoby które te uprawnienia posiadają , w takim razie takie osoby które spowodują wypadek powinny mieć zabierane prawojazdy bo to oznacza ze nie powinny prowadzić pojazdów bo są tylko zagrożeniem w ruchu publicznym tak jak osoby nieposiadające uprawnień
avatar autora komentarza
bzdura
avatar autora komentarza
brak prawa jazdy jednoznacznie oznacza że nie wolno za kółko wsiadać a kto tego nie przestrzega stwarza naprawdę ogromne niebezpieczeństwo
avatar autora komentarza
Brak prawa jazdy to nadal 500 zł i zadnych konsekwencji
avatar autora komentarza
kolego się pozmieniało Mandat może być o wiele większy Policjant nie musi wystawiać mandatu a napiszę wniosek do sądu i sąd będzie decydował jaka grzywna lub nawet zakaz prowadzenia pojazdow
avatar autora komentarza
Kara za brak prawa jazdy a ja nie mam
avatar autora komentarza
Ciekawe rzeczy. Czy słusznie czy nie. Nie wiem. Napewno nie powstrzyma to tych co jeździli na bani i cofnięto im uprawnienia. Najlepiej to się zamknąć w domu i nie wychodzić. W obecnych czasach nie stać normalnych ludzi by żuli zgodnie z prawem, a na łamanie tez nie mogą sobie pozwolić. A alkoholik i świr i tak ma to w D. Ale spokójnie po 17.09 komendanci milicji wypuszczą psy na łowy.
avatar autora komentarza
Paranoją jest że prawo jazdy odbierane na 3 miesiące robione jest w systemie (dokumentu kierowcy się nie zabiera) ale po 3 miesiącach system już nie odblokowuje automatycznie i trzeba iść złożyć wniosek i zapłacić 50 groszy. Ja tego nie zrobiłem bo mi ani policja ani starostwo nie poinformowało i teraz ma wyrok nakazowy i zakaz prowadzenia pojazdów na 6 mięs pomimo że mój zakaz skończył się 15 miesięcy temu. Okazało się że jeżdzę bez prawa jazdy ...?!
avatar autora komentarza
Moje pytanie jest następujące. Podaje przykład. Jadę motocyklem powyżej 600cm3, posiadam prawo jazdy tylko na samochód czyli kategorie B. Uprawnienia do prowadzenia pojazdów mam brakuje mi kategori. I dochodzi do zdarzenia nie z mojej winy. Spisuje oświadczenie bez policji bo szkody są małe. Zgłaszam do ubezpieczalni i czekam. Rzeczoznawca chce moje prawo jazdy, widzi że brakuje kategori. Co wtedy czy mają obowiązek wypłaty odszkodowania bo winny się przyznaje, jest do tego zapis z kamer monitoringu itp itd. Czy ubezpieczalnia ma obowiązek naprawy szkody i jaka kara czekam nie za jazdę bez kategori. Dziękuję pozdrawiam
avatar autora komentarza
Jeśli poszkodowany odniósł poważe obrażenia musisz zaplacić za całe leczenie i odszkodowanie rekordzista polski musiał 3 miliony zł zapłacić
avatar autora komentarza
A co z sytuacją podam przykład. Jadę motocyklem powyżej 600cm3 posiadam tylko prawo jazdy kategorii B nagle dochodzi do zdarzenia w którym, ucierpiał tylko motocykl i jego kierowca bo chłop wymusza pierwszeństwo. Na miejscu spisujemy oświadczenie o zdarzeniu i teraz czy ubezpieczalnia wypłaca odszkodowanie za naprawę motocykla czy poprostu odbija piłeczkę
Jeżeli nie posiada Pan uprawnień do prowadzenia danego pojazdu, towarzystwo ubezpieczeniowe może odmówić wypłaty odszkodowania, powołując się na wyłączenia odpowiedzialności z OWU.
avatar autora komentarza
Mnie się wydaję że w tych czasach lepiej nie wzywać policji do drobnych kolizji i narażać się na przyjazd funkcjonariuszy, bo to dodatkowy koszt 1500zł wiec skoro się da dogadać na miejscu zdarzenia nikt ci nie sprawdzi czy masz uprawnienia. Są różne sytuacje w których ludzie decydują się na jazdę bez uprawnień. Dlatego uważam że są zbyt surowe, tym bardziej dla ludzi którzy pracują na śmieciówkach i próbują zdobyć jakieś kwalifikacje. Sam byłem świadkiem takiego zdarzenia, gdzie musiałem wyjechać motorem po środki przeciwbólowe dla zony do apteki w sąsiadującej wiosce bo auto miałem niesprawne. Egzaminy sa teraz bardzo trudne na motocykl, nawet jak się umie jeździć, nawet policjanci oblewają. Kiedyś się wsiadało na MZ robiło się ósemkę i po egzaminie ale zawsze się znajdzie jakaś , która pod pretekstem bezpieczeństwa siebie i innych namiesza w przepisach tak żeby na tym zarobić.
avatar autora komentarza
Co jeśli skończył się 3 letni zakaz prowadzenia pojazdów lecz jeszcze zdałem egzaminu ale zakaz się już skończył jaka grozi za to kara.?
Będę wdzięczny za doprecyzowanie pytania.