Drogowy transport substancji niebezpiecznych – co to jest ADR?

ADR – co to jest?

L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route, czyli międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych. Pod tą nazwą kryje się dokument, który reguluje zasady przewozu towarów uznawanych powszechnie za potencjalnie szkodliwe dla ludzi i środowiska. Depozytariuszem umowy jest Sekretarz Generalny ONZ i  już sam ten fakt sporo mówi o wadze i znaczeniu tego aktu prawnego.

Umowa została podpisana przez przedstawicieli 9 państw w 1957 roku. Po ponad 60 latach, nową umowę obowiązująca na lata 2021-2023, podpisały 52 kraje. Polska jest sygnatariuszem konwencji od 1975 roku. Żeby sprostać wyzwaniom współczesnego świata i nie zostać jednym z wielu martwych i zapomnianych kodeksów, dokument jest aktualizowany co dwa lata w każdym roku nieparzystym.

Co określa ADR?

Na treść ADR składa się część właściwa oraz dwa załączniki: A i B. Pierwszy klasyfikuje wszystkie produkowane na świecie substancje niebezpieczne i dzieli je na 13 klas zagrożeń wraz z bardzo szczegółowymi warunkami, w jakich dopuszczalny jest przewóz tych materiałów.

Poniżej prezentujemy klasyfikację materiałów niebezpiecznych zgodną z załącznikiem A konwencji ADR.

1. Klasa 1 – materiały i przedmioty wybuchowe:
   1. materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie wybuchem masowym;
   2. materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie rozrzutem, ale nie wybuchem masowym;
   3. materiały i przedmioty stwarzające zagrożenie pożarem i małe zagrożenie wybuchem lub rozrzutem lub oba te zagrożenia, ale które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym;
   4. materiały i przedmioty, które stwarzają tylko małe zagrożenie wybuchem w przypadku ich zapalenia lub zainicjowania podczas przewozu;
   5. materiały bardzo mało wrażliwe stwarzające zagrożenie wybuchem masowym, które są na tyle niewrażliwe, że istnieje małe prawdopodobieństwo ich zainicjowania lub przejścia od palenia do detonacji w normalnych warunkach przewozu;
   6. przedmioty skrajnie niewrażliwe, które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym.
2. Klasa 2 – gazy:
   1. gazy palne,
   2. gazy niepalne i nietrujące,
   3. gazy trujące.
3. Klasa 3 – materiały ciekłe zapalne.
4. Klasa 4.1 – materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne oraz materiały wybuchowe stałe odczulone.
5. Klasa 4.2 – materiały samozapalne.
6. Klasa 4.3 – materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne.
7. Klasa 5.1 – materiały utleniające.
8. Klasa 5.2 – nadtlenki organiczne.
9. Klasa 6.1 – materiały trujące.
10. Klasa 6.2 – materiały zakaźne.
11. Klasa 7 – materiały promieniotwórcze.
12. Klasa 8 – materiały żrące.
13. Klasa 9 – różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Natomiast załącznik B określa wszystkie normy i wymogi dotyczące zarówno konstrukcji pojazdu transportującego towary niebezpieczne, jak też poziomu kompetencji i wyszkolenia załogi. Określono w nim również sposób dokumentowania całego procesu przewozu oraz procedury związane z transportem substancji potencjalnie groźnych. Zadbano m.in. o warunki ich pakowania, wymogi w zakresie oznakowania towarów, opakowań i pojazdów przewożących towary niebezpieczne oraz całe spektrum badań technicznych opakowań i ich specjalnego znakowania.

Kierowcy ADR w Polsce

W naszym kraju transportem towarów niebezpiecznych zajmować się mogą jedynie osoby, które posiadają ważne zaświadczenie ADR. Ubiegać się o nie można po ukończeniu 21 lat. Ustawodawca nie ufa zatem osobom młodym, które dopiero co zdały egzamin na prawo jazdy i z definicji nie mają dużego doświadczenia drogowego. Powyższe ograniczenia nie dotyczą jednak kierowców Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, którzy właściwe kompetencje nabywają w ramach szkolenia wojskowego. 

Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii, kierowca ADR musi spełniać następujące wymagania:

• mieć ukończone 21 lat, z wyjątkiem kierowców pojazdów należących wojska;
• posiadać prawo jazdy kategorii B lub C – przewóz w cysternach;
• ukończyć odpowiedni kurs ADR (początkowy, jeśli ubiega się o zaświadczenie po raz pierwszy lub doskonalący w przypadku przedłużania uprawnień);
• złożyć z wynikiem pozytywnym egzamin kończący kurs ADR początkowy albo doskonalący.

Jak zdobyć zaświadczenie ADR? Najpierw musisz zapisać się na odpowiedni kurs – listę firm mających uprawnienia do ich przeprowadzania znajdziesz na stronie Transportowego Dozoru Technicznego. Po jego ukończeniu i zdaniu egzaminu, musisz złożyć formularz zgłoszeniowy kierowcy ADR do odpowiedniego urzędu marszałkowskiego. Opłata za wydanie zaświadczenia wynosi 50 zł, a samo zaświadczenie jest ważne przez 5 lat.

Kursy ADR przeprowadzają często ośrodki szkolenia kierowców. Koszt podstawowego kursu zaczyna się od 400 zł – jest on dostępny dla wszystkich. W celu zdobycia uprawnień do przewozu towarów w cysternach oraz towarów klasy 1 i 7 potrzebne jest zaliczenie dodatkowych kursów, których koszt wynosi 350-400 zł.

Jak zostać doradcą ADR?

Od 2003 roku każde przedsiębiorstwo w Polsce zajmujące się przewozem towarów niebezpiecznych ma obowiązek zatrudnienia doradcy ds. bezpieczeństwa w tym zakresie, potocznie nazywanego doradcą ADR. To właśnie on odpowiada za wdrażanie w życie procedur zapisanych w konwencji ADR. Za brak takiego stanowisko w strukturach firmy odpowiedni organ może nałożyć na przedsiębiorstwo karę w wysokości 5000 zł. 

By zdobyć uprawnienia do piastowania stanowiska doradcy ADR, należy ukończyć kurs podstawowy, którego prowadzeniem zajmują się różne prywatne ośrodki działające na rynku i zdać pozytywnie egzamin kończący kurs. Więcej informacji na temat samego egzaminu znajduje się na stronie Ministerstwa Infrastruktury.

Koszt pełnego szkolenia w zależności od miejsca zamieszkania wynosi minimum 2000 zł. Świadectwo doradcy ADR może otrzymać osoba, która:

• posiada wykształcenie wyższe;
• nie była skazana za przestępstwo umyślne przeciwko wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu oraz bezpieczeństwu powszechnemu;
• ukończyła kurs doradcy;
• zdała z wynikiem pozytywnym egzamin przed komisją egzaminacyjną.

Uprawnienia wynikające z ukończenia kursu ADR i otrzymanego świadectwa są ważne przez 5 lat od momentu zdania egzaminu z wynikiem pozytywnym. By prolongować ważność świadectwa można wziąć udział w kursie doskonalącym ADR, który trwa od 7 do 16 godzin w zależności od stopnia zaawansowania.

Doradcy ADR, którzy chcą poszerzyć swoje kompetencje zawodowe, mogą zapisać się na szkolenie specjalistyczne, dzięki któremu zdobędą kwalifikacje do zarządzania transportem nowymi rodzajami towarów niebezpiecznych.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o ADR