Światowy Dzień bez Samochodu. Jakie są wówczas ułatwienia dla kierowców?
Stale rosnąca liczba samochodów na polskich drogach jest coraz poważniejszym problemem. Zakorkowane ulice, brak miejsc parkingowych, zły wpływ na środowisko – to tylko niektóre z wielu podnoszonych w tej sprawie kwestii. Nic dziwnego, że kierowców próbuje się na różne sposoby zachęcać, aby ograniczali lub całkiem rezygnowali z poruszania się autami. Jedną z prowadzonych w tym celu inicjatyw jest obchodzenie Dnia bez Samochodu.
W tym artykule przeczytasz:
Dzień bez samochodu – duże wydarzenie w skali światowej
Dzień bez Samochodu (ang. World Car Free Day), znany także jako Światowy Dzień bez Samochodu lub Europejski Dzień bez Samochodu, to międzynarodowa kampania, której celem jest szerzenie idei proekologicznych i zmniejszenie ilości spalin produkowanych przez samochody w miastach. Choć w Polsce dopiero nabiera on na znaczeniu, w wielu miastach na całym świecie stanowi istotne wydarzenie pod kątem zwiększania świadomości na temat ludzkiego wpływu na środowisko.
Skąd w ogóle wzięła się ta inicjatywa? Jej korzeni należy szukać w 1973 roku, gdy z powodu kryzysu naftowego zaczęły powstawać projekty inicjatyw dotyczących ograniczenia ruchu samochodowego. Od tamtego czasu dni bez samochodu były organizowane na mniejszą, lokalną skalę (m.in. na Islandii, we Francji i w Wielkiej Brytanii), aż w 1994 roku, podczas konferencji “Przyjazne miasta” w hiszpańskim Toledo, pojawiła się idea wydarzenia na międzynarodową skalę. Doszło do tego ostatecznie w 2000 roku, gdy francuską akcję In town, without my car! poparła Komisja Europejska, ustanawiając Ogólnoeuropejski Dzień bez Samochodu, później połączony z Tygodniem Mobilności. Od tego czasu wydarzenie szybko zyskało na popularności, rozprzestrzeniając się poza kraje UE i Europę.
Niektóre źródła podają, że pierwsze dni bez samochodu odbywały się już w 1956 roku w Belgii i Holandii, które w ten sposób chciały sobie radzić ze skutkami kryzysu sueskiego.
Dzień bez Samochodu – na czym polega?
No dobrze, wiemy już, skąd wziął się Dzień bez Samochodu, ale co tak właściwie się wtedy dzieje? Ogólnie rzecz biorąc, chodzi o zorganizowanie szeregu inicjatyw, które mają zachęcić mieszkańców danego miasta do tego, żeby na 24 godziny porzucili korzystanie z samochodu. Jak próbuje się to osiągnąć?
Najczęściej spotykaną formą zachęty jest darmowy transport publiczny. W zależności od miejsca może on dotyczyć wszystkich mieszkańców lub tylko posiadaczy samochodów, którzy w celu odbycia bezpłatnego przejazdu muszą posiadać przy sobie dowód rejestracyjny swojego pojazdu. Inny często spotykany sposób na obchody Dnia bez Samochodu to zamykanie centrów miast dla ruchu samochodowego. Choćby w Londynie zamyka się wówczas ponad 16 mil dróg w centrum miasta.
Ponadto podejmowane są różnego rodzaju działania mające na celu:
- kształtowanie w mieszkańcach postaw proekologicznych,
- upowszechnianie informacji na temat negatywnych skutków jazdy autem,
- przekonywanie do wyboru alternatywnych względem samochodu środków transportu,
- promowanie komunikacji miejskiej,
- pokazanie, że życie w mieście bez samochodu jest przyjemniejsze (np. z powodu znacznie mniejszego poziomu hałasu).
Dzień bez Samochodu to zatem nie tylko porzucanie czterech kółek. Zdarza się, że władze miejskie zachęcają wówczas ludzi do aktywności fizycznej na zwykle zatłoczonych ulicach, organizowane są parady, pikniki, rajdy rowerowe, spływy kajakowe itp.
Kiedy jest Dzień bez Samochodu?
Począwszy od 2000 roku, Dzień bez Samochodu obchodzi się cyklicznie, co roku 22 września. Wieńczy on obchodzony od 16 września Europejski Tydzień Zrównoważonego Transportu. W różnych krajach na świecie zasady mogą być jednak inne, przykładowo:
- w stolicy Indonezji – Dżakarcie – od 2012 roku Dzień bez Samochodu odbywa się w każdą niedzielę między 6:00 a 11:00,
- w Tajpej na Tajwanie Dzień bez Samochodu zyskał taką popularność, że poszerzono go do Miesiąca bez Samochodu,
- w Chinach nieregularnie odbywa się tygodniowe wydarzenie pod nazwą Green Transport and Health, które kończy dzień bez samochodu (No Car Day),
- w Izraelu nie ma oficjalnych obchodów Dnia bez Samochodu, ale co roku wszelki ruch samochodowy (za wyjątkiem pojazdów uprzywilejowanych) zostaje tam wstrzymany na 24 godziny w związku z obchodami święta Jom Kipur.
Dzień bez Samochodu na największą skalę odbywa się w Bogocie w Kolumbii, gdzie ustanowiono go na drodze referendum w 2000 roku i gdzie obejmuje on całe miasto.
Dzień bez Samochodu w Polsce – gdzie obowiązuje darmowa komunikacja miejska?
W Polsce Dzień bez Samochodu odbywa się od 2004 roku pod patronatem Ministerstwa Środowiska w wybranych miastach, których liczba z roku na rok się powiększa i wyraźnie przekracza już 100. Częstą inicjatywą podejmowaną przez władze miejskie w ramach obchodów jest darmowa komunikacja tego dnia, ale uwaga: w różnych miastach obowiązują różne zasady bezpłatnego transportu. Wybrane przykłady z bieżącego roku w tabeli poniżej.
| Miasto | Udogodnienia na Dzień bez Samochodu | Czy trzeba mieć dowód rejestracyjny? |
|---|---|---|
| Białystok | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Nie |
| Gdańsk | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Nie** |
| Kielce | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach miejskich i aglomeracyjnych. Kielecki Rower Miejski dostępny za 1 zł. | Nie |
| Kraków | Darmowe przejazdy środkami Komunikacji Miejskiej we wszystkich strefach. | Nie |
| Lublin | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Tak |
| Łódź | Darmowe przejazdy autobusami i tramwajami łódzkiego MPK oraz Łódzką Koleją Aglomeracyjną w granicach województwa. | Tak* |
| Opole | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Nie |
| Poznań | Darmowe przejazdy na liniach ZTM Poznań oraz pociągami Kolei Wielkopolskich i POLREGIO do granic województwa. | Tak |
| Rzeszów | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Tak |
| Szczecin | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Nie |
| Toruń | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Nie |
| Warszawa | Darmowe przejazdy autobusami, tramwajami, metrem, pociągami SKM, WKD i Kolei Mazowieckich. Darmowe korzystanie z parkingów P+R. | Nie |
| Wrocław | Darmowe przejazdy na wszystkich liniach. | Nie |
Transport tej samej liczby osób samochodami wymaga 4,5 razy więcej miejskiej przestrzeni w porównaniu do autobusów, 9 razy więcej w porównaniu do rowerów i 11 razy więcej w porównaniu do tramwajów.
Dzień bez samochodu a wpływ na środowisko
Pomysłodawcom i organizatorom akcji prowadzonych w ramach Dnia bez Samochodu przyświeca oczywiście ekologia i ochrona środowiska. Co jednak istotne, chodzi też o to, żeby wydarzenie nie miało wyjątkowego charakteru, ale wpłynęło długofalowo na zachowanie kierowców, tym samym zmniejszając emisję dwutlenku węgla nie tylko jednego dnia w roku. Czy to się udaje?
Niestety, na ten moment trudno o optymistyczne wnioski, mimo że jednostkowo korzyści płynące z Dnia bez Samochodu są niepodważalne. Według danych Światowego Forum Ekonomicznego, w Paryżu w tym czasie emisja CO2 spadła o 40% w stosunku do zwykłego dnia. W Londynie, gdy z powodu organizacji maratonu zamknięto centrum miasta, spadek wyniósł 89%. Z kolei wstrzymanie ruchu samochodowego podczas święta Jom Kipur w Izraelu spowodowało, że poziom zanieczyszczeń zmniejszył się nawet o 99%.
Na dłuższą metę jest to jednak tylko kropla w morzu potrzeb. Już teraz na świecie zarejestrowanych jest blisko 2,2 mld pojazdów, a według szacunków do 2040 roku ta liczba ma wzrosnąć nawet dwukrotnie. Wraz z nią wzrośnie emisja dwutlenku węgla, która w 2023 roku wyniosła rekordowe 37,4 mld ton (o 1,1% więcej niż rok wcześniej).
Według badań przeciętny Europejczyk żyje o 9 miesięcy krócej z powodu zanieczyszczenia powietrza. Mieszkanie przy głównych drogach może natomiast skrócić życie nawet o 3 lata.
Również w naszym kraju sytuacja wygląda źle. Jak podaje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, od 1990 roku liczba samochodów osobowych w Polsce wzrosła ponad pięciokrotnie i nadal rośnie, co sprawia, że zwłaszcza w dużych miastach i aglomeracjach auta są jedną z głównych przyczyn złej jakości powietrza. Transport samochodowy stanowi największe źródło emisji tlenków azotu i jest odpowiedzialny za nawet 17% krajowej emisji pyłu zawieszonego PM10.
Choć więc obchody Dnia bez Samochodu odbywają się już w 2500 miastach na całym świecie i są też coraz powszechniejsze w Polsce, za tego typu inicjatywami muszą pójść diametralne zmiany w myśleniu i postępowaniu społeczeństwa. W przeciwnym razie będziemy zmierzać prostym krokiem ku katastrofie.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o Dzień bez Samochodu
Dzień bez Samochodu odbywa się co roku w ten sam dzień – 22 września. W bieżącym roku był to piątek, z kolei w 2024 roku Dzień bez Samochodu wypadnie w niedzielę.
Jedną z najczęstszych tego typu inicjatyw jest udostępnianie darmowych przejazdów komunikacją miejską podczas Dnia bez Samochodu. Bezpłatnie z przejazdów autobusami, tramwajami, metrem czy pociągami w wielu miastach mogą wówczas często korzystać nie tylko kierowcy, ale wszyscy mieszkańcy. Inne sposoby zachęcania ludzi do przesiadania się na alternatywne środki transportu to m.in. darmowe parkingi P+R czy ulgi w korzystaniu z rowerów miejskich.
Darmową komunikację miejską podczas Dnia bez Samochodu wprowadzono już w ponad 100 polskich miastach. Mogą z niej korzystać m.in. wszyscy mieszkańcy Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Kielc czy Szczecina. Z kolei m.in. w Lublinie, Łodzi, Poznaniu i Rzeszowie przysługuje ona tylko właścicielom pojazdów na podstawie dowodu rejestracyjnego.
- Dzień bez Samochodu to międzynarodowa kampania proekologiczna, która ma zwiększać świadomość ludzi na temat ochrony środowiska i zmniejszać ilość zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez auta.
- Dzień bez Samochodu przypada każdego roku 22 września.
- Dzień bez Samochodu został ustanowiony przez Komisję Europejską w 2000 roku.
- W ramach Dnia bez Samochodu zachęca się mieszkańców miast, aby korzystali z alternatywnych źródeł transportu.
- W tym celu w wielu polskich miastach w tym dniu obowiązuje darmowa komunikacja miejska.
- W Dzień bez Samochodu emisja dwutlenku węgla może się zmniejszyć nawet o kilkadziesiąt procent.
Trudne pojęcia:
Dołącz do dyskusji