KNF (Komisja Nadzoru Finansowego) – co to jest?

KNF – Komisja Nadzoru Finansowego

Rynki finansowe należą do najbardziej skomplikowanych i rozbudowanych w gospodarkach kapitalistycznych krajów. W Polsce to właśnie KNF, czyli Komisja Nadzoru Finansowego, ma za zadanie sprawować kontrolę nad rynkiem finansowym. Organ ten został powołany w dniu 21 lipca 2006 roku na mocy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.

Komisja Nadzoru Finansowego przejęła uprawnienia i zadania istniejących do 2006 roku:

• Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE),
• Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG)

Kolejne rozszerzenie kompetencji KNF nastąpiło w 2008 roku, kiedy Komisja przejęła obowiązki:

• Komisji Nadzoru Bankowego.

Komisja Nadzoru Finansowego realizuje swoje zadania poprzez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF). 1 stycznia 2019 roku doszło do kolejnych zmian w niektórych ustawach o nadzorze finansowych – UKNF przekształcono w państwową osobę prawną. Czemu ma służyć takie rozwiązanie? Urząd miał stać się bardziej niezależny finansowo, ponieważ jego finansowanie zostało oparte na wpłatach od podmiotów nadzorowanych.

Nadzór KNF – co obejmuje?

W przepisach ogólnych Ustawy z dnia 21 lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym możemy znaleźć zakres nadzoru KNF nad rynkiem finansowym. Obejmuje on:

• nadzór bankowy,
• nadzór emerytalny,
• nadzór ubezpieczeniowy,
• nadzór nad rynkiem kapitałowym,
• nadzór nad instytucjami płatniczymi, małymi instytucjami płatniczymi, instytucjami pieniądza elektronicznego, biurami usług płatniczych, dostawcami świadczącym wyłącznie usługę dostępu do informacji o rachunku, a także oddziałami zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego,
• nadzór nad agencjami ratingowymi,
• nadzór nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi i Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową,
• nadzór nad pośrednikami kredytu hipotecznego oraz ich agentami.

W jakim celu KNF sprawuje nadzór nad rynkiem finansowym? Jak już wcześniej wspomnieliśmy finanse to skomplikowana materia. KNF stara się zapewnić nie tylko prawidłowe jego funkcjonowanie, ale także bezpieczeństwo, stabilność i przejrzystość. Dzięki temu rynek finansowy ma być przyjazny dla uczestników i wzbudzać zaufanie.

KNF stawia sobie za cel również ochronę interesów uczestników rynku finansowego. Zadanie to ma być realizowane poprzez wiarygodne informowanie na temat funkcjonowania podmiotów w tym obszarze gospodarki – KNF może wydawać ostrzeżenia dotyczące konkretnego instrumentu finansowego czy podmiotu.

Nie wszystkie instytucje rynku finansowego objęte są nadzorem KNF. Należą do nich ZUS, KRUS, BFG, UFG oraz ubezpieczenia zdrowotne (NFZ) – kontrolę i nadzór sprawują nad nimi ministrowie odpowiednich resortów. 

Zadania KNF – czy to tylko nadzór?

Komisja Nadzoru Finansowego ma wiele zadań, które nie tylko sprowadzają się do nadzorowania. To organ, który dba o działanie rynku finansowego. W przytaczanej wyżej ustawie zawarte są zadania KNF. Oto one:

• nadzór nad rynkiem finansowym,
• działania, które mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynku finansowego,
• działania, których celem jest rozwój rynku finansowego i wzrost jego konkurencyjności,
• wspieranie innowacyjności rynku finansowego,
• edukowanie i informowanie związane z funkcjonowaniem rynku finansowego, w celu ochrony interesów jego uczestników,
• współpraca w przygotowywaniu aktów prawnych dotyczących nadzoru nad rynkiem finansowym,
• umożliwienie rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego,
• współpraca z Polską Agencją Nadzoru Audytowego,
• wykonywanie innych zadań, które zapisane są w ustawach.

Komisja Nadzoru Finansowego sporządza coroczne jawne sprawozdanie ze swojej działalności, w ramach której może podejmować uchwały i decyzje administracyjne. KNF ma prawo nakładać kary pieniężne na spółki publiczne, które nie wywiązały się ze swoich obowiązków.

Organizacja KNF – organy, siedziba, przewodniczący

Siedziba Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego mieści się w Warszawie przy ulicy Pięknej 20 – jest to zapisane w ustawie. Natomiast organami urzędu są:

• Komisja Nadzoru Finansowego,
• Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.

To właśnie ten drugi organ reprezentuje KNF na zewnątrz. Nad działaniem UKNF nadzór sprawuje Prezes Rady Ministrów, który mianuje Przewodniczącego KNF na 5-letnią kadencję. Czy każdy może objąć to stanowisko? 

Kandydat na Przewodniczącego KNF musi spełnić określone warunki:

• posiadać polskie obywatelstwo,
• mieć pełne prawa publiczne,
• posiadać wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne,
• mieć odpowiednią wiedzę na temat nadzoru nad rynkiem finansowym w RP i doświadczenie zawodowe,
• co najmniej 3 lata zajmować stanowisko kierownicze,
• nie być karanym za przestępstwo skarbowe lub umyślne przestępstwo,
• cieszyć się nieposzlakowaną opinią i dawać rękojmię odpowiedniej pracy.

Oczywiście w pewnych okolicznościach Prezes Rady Ministrów może odwołać Przewodniczącego KNF. Dzieje się tak na przykład, kiedy zostanie prawomocnie skazany za przestępstwa skarbowe lub straci obywatelstwo polskie. 

Członkowie KNF – kto zasiada w komisji?

Art. 5  ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym dokładnie określa skład KNF.  Wchodzi w niego Przewodniczący KNF, jego 3 zastępców i 9 członków, którymi są:

• minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel,
• minister właściwy do spraw gospodarki albo jego przedstawiciel,
• minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel,
• Prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego,
• przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
• przedstawiciel Prezesa Rady Ministrów,
• przedstawiciel Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,
• przedstawiciel Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
• przedstawiciel ministra – członka Rady Ministrów właściwego do spraw koordynowania działalności służb specjalnych,a jeżeli nie został wyznaczony – przedstawiciel Prezesa Rady Ministrów.

Przedstawiciel Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, przedstawiciel Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i przedstawiciel ministra – członka Rady Ministrów właściwego do spraw koordynowania działalności służb specjalnych, a jeżeli nie został wyznaczony – przedstawiciel Prezesa Rady Ministrów pełnią jedynie funkcje doradcze. 

Finansowanie UKNF – nie z budżetu państwa

Jeśli UKNF nie jest finansowany z budżetu państwa, to skąd otrzymuje środki na działalność? Zgodnie z przytaczaną już wcześniej ustawą o nadzorze nad rynkiem finansowym przychodami urzędu są:

• wpłaty i opłaty otrzymywane od podmiotów podlegających nadzorowi,
• opłaty za egzaminy (np. dla brokerów, aktuariuszy czy maklerów),
• opłaty za wydawanie interpretacji,
• darowizny i zapisy,
• odsetki za opóźnienie w zapłacie należności,
• najem,
• lokaty,
• inne przychody.

Jak widać, UKNF otrzymuje środki finansowe z różnych źródeł. Jednak ustawa wyraźnie wskazuje, że to z opłat za egzaminy pokrywa się koszty funkcjonowania UKNF i jego organów, czyli KNF i Przewodniczącego. 

FAQ – najczęściej zadawane pytania o KNF