Zakup używanego samochodu powinien być poprzedzony odpowiednimi formalnościami oraz dokładną weryfikacją stanu technicznego pojazdu. Co jednak, jeśli po zakupie samochodu okaże się, że posiada on szereg wad, które sprzedawca przed Tobą zataił? Czy w takiej sytuacji dla kupującego wiążące są zapisy w umowie, czy ogólnie obowiązujące przepisy prawa? W poniższym artykule opisujemy regulacje prawne odnoszące się do odpowiedzialności sprzedawcy za wady ukryte. Z tekstu dowiesz się, kiedy sprzedawca odpowiada za wady, jakie uprawnienia przysługują Ci z tytułu rękojmi, a także w jakich przypadkach zapisy umowy sprzedaży dotyczące wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy za wady są bezskuteczne.
W naszym artykule dowiesz się:
- Czym jest rękojmia sprzedającego?
- Jakie prawa komu przysługują przy kupnie samochodu?
- Kiedy odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi może zostać wyłączona umową?
- Jak wygląda odpowiedzialność w umowach między przedsiębiorcami a osobami fizycznymi?
- Jak wygląda odpowiedzialność w umowach między przedsiębiorcami?
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady – czym jest rękojmia sprzedającego?
Zgodnie z art. 556 Kodeksu cywilnego, sprzedawca odpowiada względem kupującego, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę fizyczną lub prawną. Odpowiedzialność określona w cytowanym przepisie zwana jest rękojmią sprzedającego.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi ponosi zarówno sprzedawca, który jest przedsiębiorcą, jak i sprzedawca będący osobą prywatną. Co więcej, przepisy stosuje się zarówno w sytuacji sprzedaży zupełnie nowego towaru, jak i używanego. Zatem odpowiedzialność z tytułu rękojmi dotyczy także sprzedawców handlujących używanymi samochodami.
Kiedy samochód będzie miał wadę fizyczną, a kiedy prawną? W Kodeksie cywilnym wskazano przesłanki, które stanowią o wadzie fizycznej (należy pamiętać, że nie jest to katalog zamknięty) – o wadzie fizycznej mówi się wtedy, gdy rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, w szczególności gdy:
- nie posiada właściwości, które powinna mieć ze względu na przeznaczenie danej rzeczy;
- nie posiada cech lub właściwości, o których sprzedawca zapewniał;
- nie nadaje się do wskazanego celu (chyba, że przed zakupem sprzedawca zgłosił zastrzeżenie co do przeznaczenia sugerowanego przez kupującego);
- rzecz została wydana w stanie niezupełnym.
Z kolei wadę prawną należy poczytywać, np. jako sytuację, w której okazuje się, że osoby trzecie mają prawa do sprzedanej rzeczy, a także sytuację, w której na sprzedawaną rzecz nałożono ograniczenia, co do korzystania lub rozporządzania nią w drodze decyzji lub orzeczenia uprawnionego organu.
Słownik pojęć, czyli jakie prawa komu przysługują?
To jakie prawa przysługują stronom umowy sprzedaży w konkretnej sytuacji, zależy od okoliczności, a konkretnie od statusu danego podmiotu. W pierwszej kolejności należy wskazać kilka definicji, które pomogą zrozumieć, jakie prawa przysługują stronom umowy w danej sytuacji.
Omawiając temat sprzedaży, należy znać dwa podstawowe pojęcia: konsument oraz przedsiębiorca. Konsument jest z zasady tą słabszą stroną umowy, w przeciwieństwie do podmiotu prowadzącego działalność profesjonalnie, dlatego też przepisy bardziej go chronią.
- Definicja konsumenta
Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
art. 221 Kodeksu cywilnego
- Definicja przedsiębiorcy
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
art. 431 Kodeksu cywilnego
Konsument jest tą bardziej uprzywilejowaną stroną umowy. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, przedsiębiorca w relacji z konsumentem nie może wyłączyć ani ograniczyć prawa do rękojmi (poza przypadkami wskazanymi w przepisach szczególnych) – co z kolei może uczynić, zawierając umowę sprzedaży z innym przedsiębiorcą. Jeśli przedsiębiorca sprzedaje daną rzecz konsumentowi, musi mieć dodatkowo na uwadze przepisy Ustawy o prawach konsumenta.
Z powyższego wynika, że prawa strony umowy sprzedaży będą zależały od tego, jaki jest status strony. Ważne jest więc, aby określić poprawnie relacje prawną między stronami i stosować do nich odpowiednie przepisy. W dalszej części artykułu wskazuję dokładniej, jak kształtują się relacje między danymi podmiotami.
Kiedy sprzedawca nie odpowie z tytułu rękojmi?
Zgodnie z art. 557 §1 Kodeksu cywilnego, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
Mając na uwadze powyższy przepis, sprzedawcy samochodów najczęściej zawierają w umowie następujące klauzule:
- Sprzedawca oświadcza, że nie zataił przed kupującym żadnych wad samochodu, które byłyby mu znane.
- Kupujący oświadcza, że zapoznał się ze stanem technicznym pojazdu i nie wnosi żadnych uwag w tym zakresie.
Na wypadek ewentualnego sporu, sprzedawca może zabezpieczyć się jeszcze bardziej. Przede wszystkim podkreślić należy, że jeśli sprzedawca chce się uchylić od odpowiedzialności na podstawie cytowanego wyżej artykułu, powinien udowodnić fakt, że kupujący wiedział o tej konkretnej wadzie przed zakupem pojazdu. Dowodem może być korespondencja prowadzona z kupującym, w której ujawniono jakie wady ma pojazd. Dobrym krokiem jest również opisanie ewentualnych wad czy też usterek w umowie lub załączenie do umowy dokumentu, z którego wynika przedmiotowa wada.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi może zostać wyłączona bądź ograniczona także przez samą umowę. Możliwość modyfikacji odpowiedzialności z tytułu rękojmi uregulowano w przepisach.
Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
art. 558 § 1 Kodeksu cywilnego.
Jak wynika z powyższego, modyfikacja odpowiedzialności w relacji przedsiębiorca – konsument jest ograniczona. Przedsiębiorca może ograniczyć lub wyłączyć swoją odpowiedzialność jedynie na podstawie przepisów szczególnych.
Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby przedsiębiorca sprzedający samochód drugiemu przedsiębiorcy ograniczył, a nawet całkowicie wyłączył swoją odpowiedzialność z tytułu rękojmi, zawierając w umowie odpowiedni zapis. Należy jednak w tym miejscu podkreślić, że żadna klauzula w umowie nie wyłącza odpowiedzialności sprzedawcy, jeśli ten podstępnie zataił wadę przed kupującym – w takiej sytuacji zapis ograniczający odpowiedzialność sprzedawcy jest bezskuteczny.
Umowa sprzedaży zawarta między przedsiębiorcą a osobą fizyczną
Jeśli przedsiębiorca sprzedaje samochód osobie fizycznej i umowa ta nie ma nic wspólnego z działalnością zawodową czy też gospodarczą tej osoby, to dochodzi w tej sytuacji do sprzedaży samochodu konsumentowi. Sprzedawca tworząc umowę sprzedaży, powinien mieć na uwadze wyłączenia kodeksowe dotyczące sprzedaży konsumenckiej oraz przepisy ustawy o prawach konsumenta.
Przede wszystkim w umowie nie może zastrzec wyłączenia rękojmi lub też ograniczenia tego prawa (zgodnie z art. 558 §1 Kodeksu cywilnego – wobec konsumenta można wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi tylko w przypadkach wskazanych w przepisach szczególnych).
Jak będzie kształtowała się sytuacja konsumenta w przypadku stwierdzenia wady zakupionego samochodu?
Podkreślić należy, że sprzedawca odpowiada wobec kupującego za wady rzeczy sprzedanej z tytułu rękojmi. Jest to odpowiedzialność absolutna, a więc sprzedawca odpowiada za wady niezależnie od swojej winy oraz niezależnie od tego, czy wiedział o wadzie, a także bez względu na to, czy konsument poniósł szkodę w związku z wystąpieniem wady. Sam fakt wystąpienia wady będzie skutkował odpowiedzialnością sprzedawcy z tytułu rękojmi (chyba że kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy).
Ekspert Mubi radzi:
Trzeba sprecyzować, że sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. W odniesieniu do powyższego, sytuacja konsumenta jest uprzywilejowana, ponieważ zgodnie z art. 5562 Kodeksu cywilnego, w przypadku konsumentów istnieje domniemanie, że wada istniała w momencie przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, jeżeli została stwierdzona w ciągu roku od wydania przedmiotu sprzedaży.
Oznacza to, że jeśli okazało się, że samochód ma wady fizyczne i konsument stwierdzi je w ciągu roku od wydania mu pojazdu, to nie musi w żaden sposób udowadniać, że wady istniały w momencie wydania mu samochodu.
Małgorzata kupiła samochód w komisie. Po miesiącu jego używania, pojawiły się poważne problemy ze skrzynią biegów – mechanik, do którego zgłosiła się Małgorzata, stwierdził, że problemy wynikają z faktu, że auto jest powypadkowe. Małgorzata nie miała o tym pojęcia, więc złożyła w komisie oświadczenie o odstąpieniu od umowy i zwróciła samochód, ale przedstawiciel sprzedawcy stwierdził, że mechanik musiał się pomylić, to kupująca jest odpowiedzialna za usterkę i nie przyjmie zwrotu. Małgorzata zgłosiła sprawę do sądu, który od razu przyznał jej rację – w tym przypadku konsument nie musi w ogóle udowadniać, że wady fizyczne istniały już w momencie nabycia pojazdu.
W związku z odpowiedzialnością sprzedawcy z tytułu rękojmi, kupującemu przysługują następujące uprawnienia:
- złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny,
- złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy,
- żądanie usunięcia wad,
- żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad.
Wybór żądania należy do kupującego, choć musi on mieć na uwadze, że powyższe uprawnienia mogą podlegać ograniczeniom (chociażby naturalnym), a co za tym idzie, nie w każdej sytuacji kupujący będzie mógł dowolnie wybrać, z którego uprawnienia chce skorzystać. Na przykład żądanie wymiany rzeczy na nową, wolną od wad jest w zasadzie niemożliwe do zrealizowania w przypadku zakupu używanego samochodu.
Ograniczenia mogą przybrać także inną postać. Zgodnie z art. 560 Kodeksu cywilnego, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy – chyba, że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie nie będzie miało zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.
W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że Kodeks cywilny przyznaje dodatkowe uprawnienia konsumentowi. Bowiem w sytuacji, gdy sprzedawca zaproponuje mu usunięcie wady, może on żądać wymiany rzeczy na wolną wad lub na odwrót – zamiast zaproponowanej wymiany, może żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest po prostu niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu z propozycją sprzedawcy.
Dodatkowym uprawnieniem konsumenta jest to, że w przypadku złożenia oświadczenia woli dotyczącego żądania obniżenia ceny, żądania wymiany rzeczy lub żądania usunięcia wady towaru, żądanie to zostanie uznane za zasadne, jeśli sprzedawca nie ustosunkuje się w terminie 14 dni.
Umowa sprzedaży samochodu zawarta między przedsiębiorcami
Jeśli nie jesteś konsumentem, a stwierdziłeś wadę w zakupionym samochodzie, w pierwszej kolejności powinieneś sprawdzić, czy w umowie nie wyłączono odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. W umowach sprzedaży zawieranych między przedsiębiorcami, często sprzedawca zamieszcza zapis:
Strony zgodnie ustalają, że odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi zostaje wyłączona.
Jako kupujący powinieneś wiedzieć, że zgodnie z art. 559 Kodeksu cywilnego, zapis ten nie będzie skuteczny, jeśli sprzedawca podstępnie zataił przed Tobą przedmiotową wadę. Oznacza to, że w przypadku wykrycia wady, o której sprzedawca Cię nie powiadomił, wciąż masz możliwość dochodzić swoich praw na podstawie rękojmi, ale będziesz musiał udowodnić, że sprzedawca wiedział o wadzie i ją przed Tobą zataił.
Jeśli odpowiedzialność sprzedawcy nie została w umowie ograniczona lub wyłączona, to w przypadku stwierdzenia wady przez kupującego, przysługują mu uprawnienia wskazane w Kodeksie cywilnym, tj. może on złożyć oświadczenie o żądaniu obniżenia ceny lub odstąpieniu od umowy – chyba, że sprzedawca bez nadmiernych niedogodności usunie wady lub wymieni rzecz na nową. Ponadto kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.
Ponadto, w przypadku zakupu samochodu z wadami, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady – w tej sytuacji jednak należy pamiętać, że sprzedawca może odmówić wypełnienia żądania kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Ponadto, jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także w sytuacji, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.
W odniesieniu do przedsiębiorców należy pamiętać dodatkowo o art. 563 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
§ 1. Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
§ 2. Do zachowania powyższego terminu wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie.
art. 563 Kodeksu cywilnego.
Przepisy nie precyzują zwrotu „nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju”, ale w doktrynie podkreśla się, że chodzi o zachowanie się zgodnie z wypracowaną praktyką i standardami obowiązującymi w danych relacjach między przedsiębiorcami. Wynika z tego, że przesłankę utraty uprawnień należy każdorazowo badać poprzez wzgląd na okoliczności konkretnej sprawy. Należy jednak zaznaczyć, że powyższy przepis nie będzie miał zastosowania, jeżeli przedsiębiorca podstępnie zataił wadę przed kupującym.
- Sprzedający odpowiada wobec kupującego za wady fizyczne i prawne na podstawie rękojmi.
- Kupujący w przypadku stwierdzenia wady może żądać obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy – chyba, że sprzedawca bez nadmiernych niedogodności usunie wadę lub wymieni produkt na nowy. Kupujący może również żądać wymiany rzeczy na nową lub usunięcia wad.
- Kupujący, który jest konsumentem, ma stosunkowo więcej uprawnień – przede wszystkim w odniesieniu do konsumentów przedsiębiorca nie może w umowie wyłączyć, ani ograniczyć swojej odpowiedzialności z tytułu rękojmi (może to zrobić jedynie na mocy przepisów szczególnych).
- Jeśli sprzedaż odbywa się między przedsiębiorcami, to w umowie można ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Klauzula będzie jednak nieskuteczna, jeśli sprzedawca podstępnie zataił wadę przed kupującym – w takim przypadku kupujący zachowuje uprawnienia wynikające z Kodeksu cywilnego.
- Sprzedawca nie będzie jednak odpowiadał z tytułu rękojmi za wady, o których kupujący wiedział w chwili zawarcia umowy.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o kupno samochodu z wadami
Rękojmia to nic innego, jak po prostu odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego za wady fizyczne lub prawne sprzedanego towaru. Może ją ponieść zarówno przedsiębiorca, jak i osoba prywatna, a dotyczy ona każdego rodzaju towaru, nie tylko fabrycznie nowego. Obejmuje zatem także transakcje dotyczące samochodów używanych.
O prawie do rękojmi decydują statusy prawne danych kontrahentów. Konsument jest z reguły słabszą stroną umowy, więc to zawsze jego będą mocniej chronić przepisy. W związku z tym, w relacjach między osobami fizycznymi a przedsiębiorcami nie można w żaden sposób wyłączyć lub ograniczyć prawa do rękojmi, chyba że zezwalają na to przepisy szczególne.
Tak, o ile kupujący wiedział o tych wadach przed dokonaniem zakupu. Jeżeli auto posiada jakieś uszkodzenia, lecz sprzedawca w jasny sposób poinformuje o nich klienta lub wymieni je w umowie kupna-sprzedaży, nie będzie odpowiadał za nie z tytułu rękojmi. Podstępne ukrycie wad w każdym przypadku obciąża odpowiedzialnością sprzedawcę, nawet jeśli w umowie znalazły się zapisy ją ograniczające.
W razie stwierdzenia wady fizycznej kupionego samochodu, klient nie musi udowadniać, kiedy ona powstała, a sprzedawca ponosi odpowiedzialność niezależnie od tego, czy o niej wiedział lub czy wada doprowadziła do powstania szkody. Kupujący ma prawo do odstąpienia od umowy, a także żądania obniżenia ceny, usunięcia wad lub wymiany towaru na nowy.
Nie. Przedsiębiorców nie chronią te same regulacje, które obowiązują konsumentów, co oznacza, że w umowach między takimi podmiotami można dowolnie kształtować odpowiedzialność z tytułu rękojmi, a także całkiem ją wyłączyć. Zapisy umowy dotyczące wyłączenia lub ograniczenia rękojmi nie obowiązują jednak, jeśli sprzedawca podstępnie zataił wady samochodu.
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf
Trudne pojęcia
45,00
Loading...
Dołącz do dyskusji