Niepełnosprawni w ruchu drogowym – przyjazna infrastruktura to podstawa!

Bariery urbanistyczne i bariery architektoniczne – definicja i przykłady

Szacuje się, że w Polsce jest od 4 do 7 milionów osób niepełnosprawnych. O dokładnej ich liczbie dowiemy się dopiero po opublikowaniu pełnego raportu ze spisu powszechnego z 2021 roku. Niepełnosprawność nie powinna być traktowana wyłącznie jako jednostkowa tragedia i indywidualne ograniczenie osoby, ale także jako problem społeczny. To wykluczenie i bariery – fizyczne, prawne, społeczne i ekonomiczne – znacząco utrudniają życie osobom niepełnosprawnym. Czym są owe bariery w kontekście infrastruktury drogowej i miejskiej? 

Bariery urbanistyczne – ograniczenia, które utrudniają lub uniemożliwiają ruch osób niepełnosprawnych w miastach. Zalicza się do nich między innymi nierówne chodniki, podziemne i naziemne przejścia, brak prawidłowych oznaczeń kolorystycznych czy szerokie przejścia dla pieszych z krótkimi cyklami świetlnymi.

Bariery architektoniczne – ograniczenia wynikające z rozwiązań technicznych i sposobu użytkowania w budynkach i na ulicach, które utrudniają lub uniemożliwiają ruch osób niepełnosprawnym. Do zewnętrznych barier architektonicznych zalicza się wysokie krawężniki, schody, źle umieszczone słupki znaków, daszki i zadaszenia, a także źle sprofilowane pochylnie i rampy czy brak oznaczenia w fakturze nawierzchni. 

Usunięcie powyższych barier jest bardzo ważne. Pamiętajmy, że to nie tylko niepełnosprawni muszą ze względu na swój stan zdrowia zaadaptować się do otoczenia, ale również przestrzeń społeczna powinna być przekształcana tak, by takie osoby mogły w pełni z niej korzystać. 

Przejścia dla pieszych – newralgiczne miejsca dla osób niepełnosprawnych

W 2022 roku na przejściach dla pieszych doszło do 2693 wypadków, w których zginęło 161 osób, a 2709 zostało rannych – to delikatny wzrost w porównaniu z 2021 rokiem, ale znaczący spadek w porównaniu z poprzednimi latami. Statystyki policji nie wskazują, ile wśród rannych i zabitych było niepełnosprawnych. Nie da się jednak ukryć, że źle zaprojektowane przejście dla pieszych stanowi poważną barierę i zagrożenie dla osób niepełnosprawnych. Co ważniejsze, przy jego projektowaniu należy wziąć pod uwagę rozwiązania dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. O co w tym chodzi?

Dla osób w pełni sprawnych przejście przez jezdnię wydaje się proste i intuicyjne. Jednak osoba na wózku inwalidzkim będzie miała problemy z pokonaniem wysokiego krawężnika, dlatego powinien on być obniżony. Z drugiej strony, gdy krawężnika nie będzie, to niewidomy może wejść na jezdnię, nie mając świadomości, że to robi – po prostu nie wyczuje laską granicy między chodnikiem a jezdnią. Dlatego na przejściach z sygnalizacją świetlną montuje się także sygnalizatory:

• akustyczne,
• wibracyjne.

Sygnalizatory akustyczne dla pieszych nadają sygnał, który pozwala na przejście przez jezdnię lub torowisko tramwajowe. Wydawane przez urządzenie dźwięki powinny różnić się w zależności od rodzaju wyświetlanego świata – zielone, migające zielone i czerwone. 

Z kolei sygnalizację wibracyjną umieszcza się w przyciskach dla pieszych, a także jako osobne urządzenia zamontowane zgodnie z zasadami dla przycisków. Wibracje powinny być wyczuwalne i zsynchronizowane z sygnałami dźwiękowymi.

Kolejnym rozwiązaniem, które ułatwia niewidomym korzystanie z przejść dla pieszych, są ścieżki dotykowe i pasy ostrzegające. Są one szczególnie ważne tam, gdzie nie ma sygnalizacji dźwiękowej ani wibracyjnej. Czym są owe elementy?

Ścieżka dotykowa – oznakowanie trasy, na której nie ma przeszkód stojących i wiszących, służące do wskazania kierunku do konkretnego miejsca. Ścieżka powinna mieć szerokość 90 cm, czyli szerokość ruchu laski, być trwała, mieć fakturę kontrastową z resztą powierzchni chodnika i składać się z pasa prowadzącego i pól uwagi. 

Pas ostrzegawczy – to zbiór pól uwagi, czyli elementów o kontrastowej z resztą powierzchni fakturze, który ułożony jest w linii prostej na przykład przed przejściem dla pieszych, na peronach i przystankach czy przed schodami. 

Kontrast barwny – wyraźne kontrastowe oznaczenia bezpieczeństwa. Najlepiej koloru żółtego dla osób niedowidzących, ponieważ ten kolor jest najwyraźniej widoczny nawet przy dużym ubytku wzroku. 

Warto także pamiętać o osobach niepełnosprawnych, które mają problemy z poruszaniem się, na przykład używają kul lub chodzą bardzo wolno. W miejscach, gdzie jest to możliwe, zaleca się tworzenie przejść dla pieszych dzielonych wyspami, tak, by takie osoby, były w stanie bezpiecznie w swoim tempie przejść przez jezdnię. Inną kwestią jest długość cykli świetlnych – na niektórych przejściach sygnał zielony jest tak krótki, że nawet osoby pełnosprawne mają problem z pokonaniem jezdni w tym czasie!

Rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne z myślą o osobach niepełnosprawnych

W przestrzeni miejskiej drobne rzeczy, na które sprawne osoby często nie zwracają uwagi, stanowią barierę, która uniemożliwia lub utrudnia przemieszczanie się niepełnosprawnym. Do tych najbardziej oczywistych należą wysokie krawężniki i nierówne chodniki. Jakie elementy przestrzeni miejskiej powinny być również dostosowane do osób niepełnosprawnych?

• Miejsca postojowe – powinny być łatwo dostępne dla osób niepełnosprawnych, a więc musi być ich odpowiednia liczba oraz zajmowanie ich przez pełnosprawnych kierowców powinno być surowo karane. Miejsca parkingowe dla osoby niepełnosprawnej mają większe wymiary (o tym w dalszej części artykułu) i powinny być wydzielane najbliżej wyjść lub wejść na parking czy do budynków.
• Schody zewnętrzne – powinny nie być zbyt długie w jednym biegu (maksymalnie 10 stopni), ich powierzchnia powinna być zabezpieczona przed poślizgiem, nie mogą być ażurowe, mieć podcięć i nosków. Schody wejściowe do budynków powinny mieć co najmniej 1,2 metra szerokości użytkowej. Muszą mieć także wygodny uchwyt.
• Podjazdy i rampy – umożliwiają osobom niepełnosprawnym, samodzielne dostanie się do budynków. Dlatego obiekty te muszą mieć odpowiedni profil i nawierzchnię antypoślizgową. W przypadku braku miejsca na tego typu obiekty należy zamontować windę lub podnośnik.
• Mała architektura – słupki znaków i latarnie, ławki, kosze na śmieci są największym zagrożeniem dla osób niewidomych, dlatego powinny być tak umieszczane, by nie utrudniały użytkowania chodnika. O ich położeniu powinny informować pasy ostrzegawcze, na przykład przy ławkach lub ogródkach kawiarnianych.
• Przystanki i perony – powinny się na nich znajdować pasy ostrzegawcze i kolorystyczne, które informują o krawędzi przystanku oraz peronu. Rozkłady jazdy powinny być umieszczane tak, by również osoby na wózkach mogły je odczytać.

Miejsca parkingowe dla niepełnosprawnych – co mówią przepisy?

Dla wielu osób niepełnosprawnych samochód to podstawowy środek transportu. Dlatego tak ważne jest, by na osiedlach, w centrach miast, a w szczególności przy budynkach publicznych znajdowała się odpowiednia liczba miejsc parkingowych im dedykowana. Ustawa z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych wskazuje liczbę miejsc postojowych dla osób niepełnosprawnych na:

• 1 stanowisko – dla 6-15 wszystkich miejsc postojowych,
• 2 stanowiska – dla 16-40 wszystkich miejsc postojowych,
• 3 stanowiska – dla 41-100 wszystkich miejsc postojowych,
• 4% ogólnej liczby miejsc postojowych – wszystkich jest więcej niż 100. 

Dodatkowo miejsce postojowe przeznaczone dla samochodu osoby niepełnosprawnej, która posiada kartę parkingową, powinno mieć większe wymiary od tego zwykłego. Przepisy wskazują, że musi mieć ono co najmniej:

• 360 cm na 500 cm (zalecane 600 cm) – np. stanowisko prostopadłe,
• 360 cm na 600 cm (zalecane 700 cm) – stanowisko znajdujące się wzdłuż jezdni,
• 360 cm na 900 cm – stanowisko dla busów, które są przystosowane do transportu osób na wózkach inwalidzkich.

Nawierzchnia takiego stanowiska postojowego powinna być utwardzona i pomalowana na kolor niebieski. Co ważniejsze, miejsce parkingowe dla osób niepełnosprawnych musi być odpowiednio oznaczone:

Źródło: https://budowlaneabc.gov.pl/standardy-projektowania-budynkow-dla-osob-niepelnosprawnych/stanowiska-postojowe-dla-samochodow/oznakowanie-stanowisk-postojowych/.

Miejsca parkingowego dla osób niepełnosprawnych na parkingach, przed budynkami i w garażach podziemnych powinny być usytuowane możliwie najbliżej wyjść i wejść z oraz do obiektów – na przykład do urzędów czy wind w garażach podziemnych.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o niepełnosprawnych w ruchu drogowym