Nowe pomysły na poprawę bezpieczeństwa pieszych – testowane rozwiązania

Bezwzględne pierwszeństwo i nowe obowiązki pieszych – co zmieniło się w przepisach Kodeksu drogowego?

Już od wielu lat mówiło się o zmianach w Prawie o ruchu drogowym, które miałyby zbliżyć polskie przepisy do rozwiązań stosowanych w Europie Zachodniej. Ostatecznie doszło do nich już kilka lat temu, więc dziś nie mówimy już o nowości, lecz o rzeczywistości, którą polscy kierowcy dobrze znają, i do której mogli się przyzwyczaić.

Pierwszeństwo pieszych na przejściu

A na czym te wspomniane zmiany polegały? Przede wszystkim chodziło o wprowadzenie tzw. doprecyzowanie i rozszerzenie zasady pierwszeństwa dla pieszych. Jak brzmi aktualnie rzeczony przepis?

Do tej pory kierowcy zbliżający się do przejścia dla pieszych musieli zachować szczególną ostrożność oraz ustąpić pierwszeństwa osobom znajdującym się na tym przejściu. Nowe przepisy rozszerzyły ochronę pieszych, nakazując kierowcom:

• zmniejszyć prędkość przed przejściem dla pieszych,
• ustąpić pierwszeństwa również pieszym dopiero wchodzącym na przejście.

Zmiana na pierwszy rzut oka wygląda na kosmetyczną, ma jednak bardzo istotne znaczenie i nie bez powodów wzbudzała wśród kierujących sporo obaw. Bo czy nie oznacza to, że piesi są zwolnieni z myślenia o ostrożności na przejściach? Otóż nie, ponieważ nowe przepisy wcale nie oznaczają, że pieszy ma bezwzględne pierwszeństwo w każdej sytuacji.

Tak jak do tej pory, pieszy musi zachować ostrożność i upewnić się, że może wejść na zebrę, a w razie potrzeby również zatrzymać się, dając kierowcy czas na reakcję. Nowelizacja nie czyni więc pieszego panem i władcą jezdni, a po prostu zwiększa jego ochronę, nakazując wszystkim uczestnikom ruchu zachowanie zdrowego rozsądku i dbanie o siebie nawzajem. Fakt, że to rozwiązanie działa skutecznie w krajach, gdzie poziom bezpieczeństwa na drogach jest wyższy niż w Polsce, mówi sam za siebie.

Więcej o mocnych i słabych stronach nowego przepisu przeczytasz w artykule: “Bezwzględne pierwszeństwo dla pieszych – wady i zalety takiego rozwiązania”.

Zakaz korzystania z telefonów komórkowych na przejściu dla pieszych

O tym, że nowelizacja kodeksu drogowego nie została wymierzona wyłącznie w stwarzających zagrożenie dla pieszych kierowców, świadczy jednak najdobitniej jej kolejny zapis. Jest nim zakaz korzystania z telefonów komórkowych (i innych podobnych urządzeń) w sposób ograniczający możliwość obserwacji otoczenia w trakcie wchodzenia lub przechodzenia przez jezdnię.

Celem było oczywiście wyeliminowanie bardzo niebezpiecznego zjawiska, czyli pieszych wchodzących na jezdnię ze wzrokiem utkwionym w ekranie i niezwracających uwagi na wszystko inne. Zakaz ma wymusić na pieszych uważną obserwację otoczenia, w tym sytuacji na jezdni, torowisku lub przejściu. Zmiana wygląda oczywiście rozsądnie, natomiast w praktyce przepis pozostawia duże pole do interpretacji.

Nie tylko przepisy – jakie są inne pomysły na poprawę bezpieczeństwa pieszych w Polsce?

Opisane wyżej przepisy stanowią już drogową codzienność, więc można oceniać ich skuteczność. Na nich jednak próby poprawy bezpieczeństwa pieszych się nie kończą. Zatrważające statystyki dotyczące wypadków z ich udziałem (ponad 24% wszystkich zabitych na polskich drogach w 2023 roku to piesi!), każą zastanawiać się nad innymi rozwiązaniami, których wprowadzenie mogłoby zapobiec tragediom. Niektóre z pomysłów są z coraz większym powodzeniem stosowane na polskich drogach.

Ułatwienia dla pieszych i ograniczenia dla kierowców

Senacka analiza dotycząca bezpieczeństwa pieszych w ruchu drogowym wykazała, że najskuteczniejszymi rozwiązaniami w tym zakresie są takie urządzenia, jak:

• tunele i kładki dla pieszych,
• drogi dla pieszych (chodniki, trakty, ścieżki) poza jezdnią,
• wyspy azylu lub zawężenia jezdni.

Powszechne stosowanie tych udogodnień zamiast np. standardowych przejść typu zebra może zredukować wypadki z udziałem pieszych nawet o 70-90%, dlatego nie może dziwić, że są one coraz częściej spotykane. Szczególnie popularne stają się azyle, czyli wysepki na środku jezdni mające pomóc pieszym w pokonaniu jej dwuetapowo. Jednocześnie skracają one drogę pieszych przez jezdnię, jak i skłaniają do zmniejszenia prędkości zbliżających się do nich kierowców.

Innymi skutecznymi rozwiązaniami są m.in. progi zwalniające czy zawężanie jezdni w rejonie przejść. Swego rodzaju połączeniem różnych pomysłów jest natomiast zmiana geometrii drogi w postaci podwyższonych przejść dla pieszych, które zmuszają kierowców do redukcji prędkości.

Oświetlenie przejść

Takimi są działania mające na celu poprawę oświetlenia przejść dla pieszych, które choć kosztowne, to dzięki zastosowaniu najnowszych rozwiązań technologicznych są efektywne. Według przytaczanych już senackich danych, instalacja różnego rodzaju oświetlenia przejść zmniejsza liczbę wypadków z pieszymi o 20-30%. Jakiego rodzaju urządzenia mogą być stosowane?

• Uliczne lampy LED – emitowane światło jest ostrzejsze i skupione na pieszym, a ponadto technologia LED zmniejsza zużycie energii.
• Doziemne markery sygnalizacyjne – umieszcza się je w asfalcie przed przejściem dla pieszych, by informowały kierowców o zbliżaniu się do pasów.
• Czujniki zwiększające natężenie światła (tzw. smart przejście) – inteligentny system, który wykrywa pieszych zbliżających się do przejścia i zwiększa natężenie światła.

Regularnie podnoszonym przez kierowców problemem jest to, że piesi są słabo widoczni na jezdni lub w jej bezpośrednim otoczeniu. Różnego rodzaju kampanie informacyjne i doraźne działania w tym zakresie (np. zachęcanie do używania odblasków) nie przyniosły rzeczywistego rezultatu, dlatego szuka się trwalszych rozwiązań.

Nawierzchnia też może mieć znaczenie

Jeszcze inne pomysły dla zwiększenia bezpieczeństwa pieszych dotyczą samej nawierzchni drogi zarówno na pasach, jak i w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Powszechne stało się już np. malowanie zebry na kontrastowym, czerwonym tle, mającym zwrócić na nią uwagę kierowców. Nie tak popularnym i bardziej kosztownym, ale bardzo ciekawym pomysłem jest natomiast pokrywanie jezdni w pobliżu przejścia antypoślizgowym materiałem, który ma skracać drogę hamowania. Taka nawierzchnia pojawiła się m.in. w Legnicy.

Jak dba się o bezpieczeństwo pieszych w różnych krajach świata?

A jak wyglądają kwestie dbania o bezpieczeństwo pieszych poza naszym krajem? Oczywiście na porządku dziennym są wszystkie wymienione wyżej rozwiązania, ale pojawia się też sporo oryginalnych pomysłów.

1. Strefa Tempo 30 w całym mieście – polega na wprowadzeniu na określonym obszarze ograniczenia prędkości do 30 km/h, które wymusza się znakami, a także trwałymi elementami umieszczonymi na drodze. Strefy pojawiły się w latach 80. w Niemczech, a dziś  występują wszędzie, także w największych polskich miastach. Nowością jest jednak rozciąganie Stref na całe miasto, co zastosowano już w hiszpańskim Bilbao, a planuje się m.in. w Brukseli i Paryżu.
2. Pasy 3D – malowanie pasów w taki sposób, by wydawały się trójwymiarowe, a tym samym wymuszały większą uwagę kierowców, to pomysł rodem z Indii, ale stosowany z powodzeniem m.in. na Islandii czy w Paryżu. Pojedyncze tego rodzaju przejścia pojawiają się też w Polsce, m.in. w Sanoku czy Miechowie.
3. Zapadnie zwalniające – rozwiązanie zastępujące tradycyjne progi testuje się m.in. w Norwegii i Szwecji, a polega ono na tym, że w drodze montuje się zapadnie aktywowane wyłącznie wtedy, gdy pojazd przekracza dozwoloną prędkość. Po najechaniu na zapadnię obniża się ona o kilka centymetrów, co nieprzestrzegający przepisów kierowca wyraźnie odczuwa na własnej skórze.
4. Napisy dla pieszych na drodze – stosuje się je m.in. w Londynie, by informowały pieszych o właściwym kierunku patrzenia na zbliżające się samochody.

Jak inaczej dbać o bezpieczeństwo pieszych?

Wszystkie przedstawione pomysły mają wiele zalet, ale wobec każdego można postawić ten sam zarzut: nie rozwiązuje on problemu na stałe. Do tego trzeba bowiem czegoś więcej – nawet najbardziej błyskotliwa idea lub najgenialniejsze rozwiązanie technologiczne nie ma przecież wpływu na mentalność kierowców i sposób ich jazdy.

Można zatem wymyślać kolejne przymusowe ograniczenia dla prowadzących pojazdy lub metody ochrony pieszych, ale żadne nie zmienią tego, że polscy kierowcy jeżdżą zbyt szybko, a wyłapywanie i karanie piratów drogowych nie jest wystarczająco skuteczne i odstraszające. Potrzebne są zatem rozwiązania systemowe, m.in. bardziej drastyczne ograniczenia prędkości czy wyższe mandaty. To ostatnie udało się zresztą niedawno wprowadzić bo nowy taryfikator mandatów 2024 zawiera surowe kary za wykroczenia związane z bezpieczeństwem pieszych.

Przede wszystkim natomiast nie obejdzie się bez zwyczajnego zdrowego rozsądku wszystkich uczestników ruchu i świadomości, że zależy od nich zdrowie i życie innych. Wprowadzane przez rząd zmiany przepisów są znakiem, że coś w kierunku edukowania i próby zmiany myślenia polskich kierowców się dzieje – należy sobie jednak postawić pytanie, czy proces ten nie postępuje zbyt wolno.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o bezpieczeństwo pieszych na drodze

Autor artykułu: Mateusz Piesowicz

Ekspert i doradca w dziedzinie ubezpieczeń oraz autor ponad 100 poradników dotyczących polis komunikacyjnych i turystycznych. W swoich tekstach zwraca uwagę na trudne zagadnienia ubezpieczeniowe, aby przedstawiając je w zrozumiały sposób, ustrzec klienta przed niepotrzebnymi wydatkami i ułatwić mu dopasowanie rodzaju ochrony do indywidualnych potrzeb.