Prędkość minimalna, bezpieczna i dopuszczalna – czym się różnią?

Limity prędkości na polskich drogach

Maksymalne prędkości, jakie są dopuszczalne w Polsce, określają przepisy art. 20 kodeksu drogowego. Zgodnie z nimi dozwolona prędkość zależy przede wszystkim od obszaru i rodzaju drogi, ale w niektórych przypadkach również od pory dnia i rodzaju pojazdu. Szczegółowe informacje na ten temat znajdziecie w artykule: „Rodzaje dróg a dopuszczalna prędkość na nich”.

Na potrzeby tego tekstu wymieńmy tylko podstawowe ograniczenia dotyczące samochodów osobowych, motocykli i samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t. W terenie niezabudowanym mogą się one poruszać z dopuszczalną prędkością:

• 140 km/h – na autostradzie,
• 120 km/h – na drodze ekspresowej dwujezdniowej,
• 100 km/h – na drodze ekspresowej jednojezdniowej i na drodze dwujezdniowej o co najmniej dwóch pasach dla każdego kierunku ruchu,
• 90 km/h – na pozostałych drogach.

W przypadku jazdy w obszarze zabudowanym dozwolona prędkość jest oczywiście znacząco niższa i wynosi:

• 50 km/h – w terenie zabudowanym,
• 20 km/h – w strefie zamieszkania.

Ponadto trzeba pamiętać, że ograniczenia zawarte w kodeksie mają charakter ogólny – mogą więc być zmienione za sprawą zasad szczegółowych, które wprowadzają znaki drogowe na danym odcinku drogi. Prędkość dopuszczalna określona w przepisach może więc być zarówno zmniejszona, jak i zwiększona, jeśli przemawiają za tym warunki bezpieczeństwa ruchu na drodze. Obowiązkiem kierowcy jest zatem uważne śledzenie sytuacji na drodze i dostosowywanie się do zmieniających się reguł.

Prędkość dopuszczalna a prędkość bezpieczna

Trzymanie się przepisów i znaków drogowych to jednak nie wszystko, co musi robić kierowca. Wręcz przeciwnie, jego obowiązki na drodze są znacznie większe niż stosowanie się do z góry narzuconych ograniczeń. Należy mieć bowiem świadomość, że te wyznaczają górne granice prędkości – nie wolno ich mylić z prędkością bezpieczną!

Co to takiego? Choć nie znajdziecie tego określenia użytego bezpośrednio w przepisach, nie oznacza to bynajmniej, że go tam nie ma. Spójrzmy ponownie do oddziału 3 kodeksu drogowego, który mówi o prędkości i hamowaniu.

Z przepisów wynika zatem jednoznacznie, że to sam kierowca musi zadbać o określenie, jaka prędkość będzie bezpieczna w konkretnej sytuacji i trzymać się jej. Oczywiście nie może przekraczać przy tym prędkości dopuszczalnej, inaczej zwanej także administracyjnie dozwoloną, ale absolutnie w żadnym wypadku nie powinien automatycznie zakładać, że jest ona równa prędkości bezpiecznej.

Może się przecież zdarzyć, że na pustym odcinku drogi poza terenem zabudowanym zacznie padać ulewny deszcz, ograniczając widoczność kierowcy niemal do zera. Czy w takim przypadku bezpiecznie będzie poruszać się z dopuszczalną prędkością 90 km/h? Absolutnie nie! Gdyby więc w takiej sytuacji doszło do wypadku, trzymanie się dozwolonej prędkości nie byłoby argumentem na obronę kierowcy, jeśli ta nie zostałaby uznana jednocześnie za prędkość bezpieczną.

Przeczytaj też: Rodzaje dróg a dopuszczalna prędkość na nich

Prędkość bezpieczna, czyli jaka?

W tym momencie pojawia się pytanie: ile właściwie wynosi bezpieczna prędkość? Odpowiedź jest o tyle skomplikowana, że nie da się jej udzielić w jednoznaczny sposób. Prędkość bezpieczna to pojęcie warunkowe – w przeciwieństwie do prędkości dopuszczalnej nie można określić jej wartości za pomocą przepisów, ponieważ odnosi się w każdym przypadku do innej sytuacji w ruchu drogowym.

Na te sytuacje mają natomiast wpływ różne zmienne, które odnoszą się do warunków panujących na drodze, umiejętności kierowcy, a także sprawności jego samochodu. Jakie związane z nimi czynniki należy brać pod uwagę przy ustalaniu bezpiecznej prędkości jazdy?

Kierowca

Zakładając, z jaką prędkością może bezpiecznie jechać, każdy kierowca powinien zacząć od siebie. Zdrowy rozsądek, doświadczenie w prowadzeniu pojazdów, realna ocena własnych umiejętności – to wszystko powinno mieć wpływ na Twoje zachowania podczas jazdy. W końcu nikt lepiej od Ciebie samego nie określi, na ile potrafisz przewidywać sytuację na drodze, jak bardzo podzielną masz uwagę i czy potrafisz się zawsze maksymalnie skupić na prowadzeniu auta.

Do tego trzeba oczywiście dodać również okoliczności konkretnej sytuacji. Nawet najlepszy kierowca może przecież któregoś dnia czuć się zmęczony lub być pod wpływem leków, co z kolei będzie miało wpływ choćby na jego czas reakcji. Rozsądnie byłoby zatem założyć, że tego dnia bezpieczna prędkość powinna być w jego przypadku niższa niż normalnie.

Wreszcie nie można zapomnieć o tym, że nie jesteś na drodze sam. Twoje rozsądne zachowanie nie oznacza więc, że możesz oczekiwać tego samego od innych uczestników ruchu. Ograniczając prędkość w konkretnej sytuacji, nie skupiaj się więc tylko na sobie – bierz pod uwagę całe otoczenie, pamiętając, że każdy km/h wolniejszej jazdy zwiększa Twoją szansę na odpowiednią reakcję w razie pojawienia się nagłego zagrożenia.

Samochód

Dopasowując bezpieczną prędkość do sytuacji, nie można także przecenić wpływu, jaki ma na nią pojazd, którym się poruszasz. Poczynając od jego wymiarów, przez obciążenie, aż po stan techniczny poszczególnych układów czy zużycie opon – musisz ocenić, jak bardzo każdy z tych czynników może wpłynąć na zachowanie samochodu na drodze.

Najprostszym przykładem jest jazda samochodem bez obciążenia oraz poruszanie się nim z kompletem pasażerów i pełnym bagażnikiem. Większa masa pojazdu wpływa na jego dynamikę i prowadzenie, wydłużając także drogę hamowania – bezpieczna prędkość będzie więc niższa niż w przypadku jazdy pustym autem z samym tylko kierowcą.

Droga

Tutaj sprawa jest prosta – im gorsze warunki panują na drodze, w tym większym stopniu trzeba ograniczyć bezpieczną prędkość poruszania się po niej. Mgła, padający deszcz czy śnieg, leżące na drodze liście lub jej oblodzenie sprawiają, że każdy kierowca powinien zachować szczególną ostrożność, w tym także dopasować prędkość jazdy do danej sytuacji.

Nie można też zapominać o natężeniu ruchu. Choćby pędzenia z maksymalną dozwoloną prędkością po zatłoczonej autostradzie nie da się wytłumaczyć trzymaniem się w granicach przepisów. Każdą sytuację należy oceniać osobno, pamiętając, że ostatecznie wszystko sprowadza się do odpowiedzialnej decyzji kierowcy.

Im wolniej, tym lepiej? Nie zawsze!

Ze wszystkiego, co zostało napisane o bezpiecznej prędkości, można wysnuć wniosek, że im wolniej porusza się samochód, tym lepiej dla wszystkich. Byłoby to jednak błędne założenie, co wynika również z przepisów kodeksu drogowego. W art. 19. ust. 2 pkt 1 Kodeksu czytamy bowiem: „Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z prędkością nieutrudniającą jazdy innym kierującym”.

Wynika z tego więc jasno, że tak jak zagrożenie stanowi za szybka jazda, równie niebezpieczne może być prowadzenie auta ze zbyt małą prędkością w stosunku do panujących na drodze warunków i prędkości, z jakimi poruszają się inne samochody. Gdzie w tym zagrożenie? Poruszając się za wolno, można np. spowodować zator, zmusić innych kierowców do nagłego hamowania lub wyprzedzania, które stanowi niebezpieczny manewr.

Pamiętając o tej zasadzie, trzeba jednak mieć świadomość, że przepisy ruchu drogowego w żadnym wypadku nie określają minimalnej prędkości. Mogą to zrobić tylko spotykane czasami znaki drogowe. Bez nich prędkość należy zawsze dopasować do panujących na drodze warunków i okoliczności, samemu decydując, jaka prędkość będzie w danej sytuacji bezpieczna.

Przeczytaj też: Limity i ograniczenia prędkości – jak szybko można jeździć po Europie?

FAQ – najczęściej zadawane pytania o prędkość minimalną, bezpieczną i dopuszczalną

Autor artykułu: Mateusz Piesowicz

Ekspert i doradca w dziedzinie ubezpieczeń oraz autor ponad 100 poradników dotyczących polis komunikacyjnych i turystycznych. W swoich tekstach zwraca uwagę na trudne zagadnienia ubezpieczeniowe, aby przedstawiając je w zrozumiały sposób, ustrzec klienta przed niepotrzebnymi wydatkami i ułatwić mu dopasowanie rodzaju ochrony do indywidualnych potrzeb.