Strefy czystego transportu w miastach — na jakich zasadach funkcjonują w Polsce?
Sceptycy twierdzą, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska wprowadza nierozsądne i niepotrzebne zmiany. Ekolodzy postulują bardziej surowe restrykcje. Według danych statystycznych w 2024 roku po polskich drogach jeździ już ponad 60 tys. aut w pełni elektrycznych. Bez względu na swoje stanowisko w tej sprawie kierowcy zastanawiają się: jak będą wyglądały strefy czystego transportu i gdzie zostaną stworzone?
W tym artykule przeczytasz:
- Jak Ministerstwo Klimatu i Środowiska planuje zmniejszyć ilość smogu w miastach?
- Które pojazdy mają wstęp do stref czystego transportu?
- Czy korzystanie ze stref czystego transportu jest płatne?
- Jakie są ułatwienia dla osób, które nie korzystają ze stref czystego transportu?
- Jakie są wady i zalety stref czystego transportu?
- Jaki jest plan rozwoju elektromobilności w Polsce?
- Czy nowe przepisy weszły już w życie?
- Jakie są wymogi Strefy Czystego Transportu w Warszawie?
Jak Ministerstwo Klimatu i Środowiska planuje zmniejszyć ilość smogu w miastach — czyli nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych
W listopadzie 2020 roku powstał projekt nowelizacji Ustawy z dnia 11 stycznia 2018 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych. 7 grudnia 2021 roku nowelizacja została podpisana przez prezydenta, a obowiązujące przepisy zyskały nowe brzmienie.
Nowelizacja przyniosła m.in. zmianę art. 39 ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, dotyczącego stref czystego transportu. Ustęp pierwszy tego artykułu brzmi aktualnie:
W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania emisji zanieczyszczeń z transportu na zdrowie ludzi i środowisko na terenie gminy można ustanowić strefę czystego transportu obejmującą drogi, których zarządcą jest gmina, do której zakazuje się wjazdu pojazdów samochodowych innych niż:
1. elektryczne,
2. napędzane wodorem,
3. napędzane gazem ziemnym,
4. wyłączone na podstawie uchwały rady gminy.
Art. 39 ust. 1 ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych
Mimo kroku w dobrym kierunku, jakim jest uproszczenie przepisów dotyczących stref czystego transportu, krytycy zmian zauważają, że niosą one poważne zagrożenie. Chodzi o zapis dający samorządom bardzo szerokie prawo do tworzenia wyłączeń od ograniczeń, który w praktyce może doprowadzić do wywierania na lokalne organy nacisków, żeby znacząco rozbudowały katalog wyłączeń. A to grozi nawet całkowitą utratą funkcjonalności strefy.
Nowelizacja Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych zniosła przepisy umożliwiające tworzenie stref czystego transportu wyłącznie na terenie obszaru śródmiejskiego o zwartej zabudowie i liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tys., czyli w praktyce tylko w dużych miastach.
Jakie pojazdy mają wstęp do stref czystego transportu?
Dalej w ustawie można przeczytać o tym, że do stref czystego transportu mogą wjeżdżać samochody z odpowiednią nalepką w lewym dolnym rogu przedniej szyby pojazdu. Nalepka jest wydawana przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta za opłatą, której wysokość nie może przekraczać 5 zł.
Mimo tego wymogu do stref mogą wjeżdżać także inne od wyżej wymienionych rodzaje pojazdów nieposiadające odpowiedniej nalepki wymienione w art. 39 ust. 2 ustawy. Są to m.in.:
- pojazdy Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, ABW, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego, CBA, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Służby Więziennej, Krajowej Administracji Skarbowej, jednostek ochrony przeciwpożarowej, Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa oraz służb ratowniczych,
- pojazdy zarządców dróg i realizujące zadania na ich rzecz,
- pojazdy Sił Zbrojnych RP,
- pojazdy posiadające odpowiednie oznaczenie, którymi poruszają się osoby niepełnosprawne,
- specjalistyczne środki transportu sanitarnego,
- autobusy zeroemisyjne i autobusy szkolne.
W uchwale ustanawiającej strefę czystego transportu rada gminy może zezwolić na nieograniczony wjazd do niej innym pojazdom.
Czy korzystanie ze stref czystego transportu jest płatne?
Dla kierowców poruszających się pojazdami z silnikiem spalinowym przewiduje się opłaty za wjazd do stref czystego transportu. Według art. 39 ust. 7 Ustawy o elektromobilności nie może być ona wyższa niż:
- 2,50 zł za godzinę w przypadku opłaty jednorazowej,
- 500 zł w przypadku opłaty miesięcznej.
Ułatwienia dla osób niekorzystających ze stref czystego transportu
Czy poza określeniem obowiązku opłat, ustawa uwzględnia w jakiś inny sposób kierowców, którzy nie mogą wjeżdżać na teren stref? Tak – w art. 39 ust. 6 zobowiązano gminy do tego, żeby dochód z opłat za wjazd do strefy czystego transportu został wykorzystany wyłącznie na określone potrzeby, do których należą m.in.:
- oznakowanie strefy czystego transportu,
- zakup autobusów zeroemisyjnych,
- zakup tramwajów i innych środków transportu zbiorowego,
- finansowanie programów wsparcia zakupu rowerów elektrycznych.
Czy stworzenie stref czystego transportu będzie miało realny wpływ na stopień zanieczyszczenia powietrza w miastach? Wady i zalety stref czystego transportu
Powstanie stref czystego transportu ma bezpośrednio przyczynić się do ograniczenia emisji zanieczyszczeń, a pośrednio przyspieszyć zelektryfikowanie transportu w Polsce. Może też zwrócić uwagę kierowców na emisję dwutlenku węgla przez ich pojazdy. Możliwe też, że strefy czystego transportu sprawią, iż ruch drogowy w wyznaczonych strefach zmaleje, co przyczyni się do poprawy jakości życia ich mieszkańców.
Jednym z powodów, dlaczego polskim kierowcom nie będzie łatwo przystosować się do nowych wymagań, może być zwyczaj kupowania używanych samochodów, których emisyjność często jest bardzo wysoka. Oczywiście nie wszystkie stare pojazdy charakteryzują się taką samą emisyjnością. Jednak średnia wieku samochodów w Polsce, która od dawna wynosi kilkanaście lat, wskazuje na to, że wiele aut należących do Polaków może przyczyniać się do pogorszenia jakości powietrza w miejscach ich zamieszkania.
Wysokie ceny nowych, niskoemisyjnych pojazdów i jeszcze wyższy koszt zakupu samochodów elektrycznych tworzą kolejną ekonomiczną barierę dla polskiego kierowcy. Projekty rządowych dopłat do zakupu elektrycznych pojazdów na razie nie zmieniają znacznie sytuacji właścicieli samochodów.
Krytycy rozwiązań ustawowych zwracają też uwagę na fakt, że tak naprawdę do stref czystego transportu będą mogły wjechać wszystkie pojazdy. Osoby nieposiadające elektrycznego samochodu mogą wyposażyć swoje auto w instalację gazową albo po prostu wnieść opłatę za wjazd do strefy. Liczna grupa pojazdów spalinowych, które mogą poruszać się w strefach, również nie przyczyni się do znacznego obniżenia poziomu zanieczyszczenia powietrza, podobnie jak możliwość rozszerzenia tych uprawnień za pomocą uchwały rady gminy.
Wielu sceptyków, w tym osób związanych z ochroną środowiska, zwraca uwagę na to, że w innych państwach podjęto odmienne działania proekologiczne związane z transportem w miastach. W krajach tych promuje się na przykład elektryczną komunikację miejską i korzystanie z rowerów. Państwa, w których już utworzono strefy czystego transportu, na przykład Włochy i Niemcy, stosują inne kryteria korzystania z takich stref, m.in. uwzględniające europejskie normy jakości spalin. W tych krajach pojazdy niespełniające określonych norm nie mogą poruszać się po strefach czystego transportu.
Według danych “Licznika elektromobilności”, czyli projektu realizowanego przez Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych i Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego, w październiku 2024 roku w Polsce było zarejestrowanych 122 299 pojazdów “z wtyczką”, w tym 63 540 samochodów w pełni elektrycznych i 58 759 hybryd plug-in.
Co jeszcze czeka kierowców? Plan rozwoju elektromobilności w Polsce
Odpowiedzialny stosunek do zmian klimatycznych i funkcjonowanie w systemie regulacyjnym stworzonym dla państw europejskich wymagają od Polski wdrożenia nowych dla niej rozwiązań w dziedzinie transportu. Stworzenie miejskich stref czystego transportu jest tylko jednym z kroków, jakie planuje się podjąć w ramach rozwoju elektromobilności na terenie naszego kraju.
Powodami, dla których u kierowców może pojawiać się niechęć względem nowych technologii, są nie tylko wysokie ceny samochodów elektrycznych, ale i brak odpowiednich warunków dla rozwoju elektromobilności, na przykład potrzebnej infrastruktury. Zdaniem autorów planu rozwoju elektromobilności w Polsce “Energia do rozwoju”, sygnowanego przez Ministerstwo Energii, ich stworzenie obejmowałoby m.in.:
- wprowadzenie elektrycznych środków transportu miejskiego,
- rozwój sieci stacji ładowania pojazdów hybrydowych i elektrycznych,
- pobieranie opłat związanych z ceną i emisyjnością pojazdów spalinowych,
- wprowadzenie w systemie podatkowym korzystnych zmian dla posiadaczy pojazdów elektrycznych.
Ostatni z tych punktów zaczął być realizowany już od 1 stycznia 2021 roku, gdy w życie wszedł art. 163a ustawy o podatku akcyzowym, zwalniający od akcyzy niektóre pojazdy hybrydowe. Aktualnie zwolnienie obowiązuje w terminie do 31 grudnia 2029 roku i obejmuje hybrydy typu PHEV o pojemności silnika do 2000 cm3.
Pojazdy hybrydowe, które nie są objęte zwolnieniem akcyzowym mogą korzystać z preferencyjnych stawek podatku. Wynosi on 1,55% dla dla hybryd o pojemności silnika do 2,0 l, oraz 9,3% dla pozostałych hybryd, ale nieprzekraczających pojemności silnika 3,5 l.
Czy nowe przepisy weszły już w życie?
Tak. Mimo wielu kontrowersji, jakie wzbudzał zaproponowany plan zmian w przepisach i konkretnych propozycji jego zaostrzenia, prezydent podpisał nowelizację, a 1 lipca 2024 roku w Warszawie zaczęła działać pierwsza w Polsce Strefa Czystego Transportu.
Za jakiś czas będzie można ocenić, czy przyjęta w aktualnym kształcie ustawa o elektromobilności sprawi, że strefy czystego transportu będą przynosić zakładane korzyści, czy może będą potrzebne kolejne zmiany.
Strefa Czystego Transportu w Warszawie – zasady
Strefa Czystego Transportu w Warszawie obejmuje większość obszaru Śródmieścia i fragmenty przyległych dzielnic. Łącznie jest to teren wielkości 37 km2, czyli ok. 7% powierzchni miasta. Jakie panują tam reguły?
- Ograniczony został wjazd pojazdów z silnikiem benzynowym (w tym LPG) starszych niż 27 lat lub niespełniających normy Euro 2, oraz pojazdów z silnikiem Diesla (w tym LPG) starszych niż 19 lat lub niespełniających normy EURO 4.
- Przez pierwsze 3,5 roku zwolnieni z nich są mieszkańcy stolicy (osoby zameldowane) rozliczający w niej podatki.
- Seniorzy (mający ukończone 70 lat do 31 grudnia 2023 r.) i osoby z niepełnosprawnością (posiadacze europejskiej karty parkingowej) są zwolnieni bezterminowo, co potwierdzi specjalna nalepka. Nie muszą być oni zameldowani w Warszawie.
Wymagania stawiane samochodom w SCT w Warszawie będą systematycznie zaostrzone, począwszy od 2026 r. co dwa lata. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie Urzędu Miasta Warszawy.
Niestosowanie się do wymogów Strefy Czystego Transportu w Warszawie będzie traktowane jak wykroczenie drogowe, za które można otrzymać mandat w wysokości 500 zł.
Przeczytaj też: Jak zaoszczędzić na paliwie i naprawach samochodu? Poznaj ecodriving – zasady ekonomicznej jazdy
FAQ — najczęściej zadawane pytania o strefy czystego transportu w Polsce
Dzięki nowelizacji ustawy o elektromobilności możliwe stało się ustanowienie strefy czystego transportu w każdej gminie, niezależnie od jej zaludnienia i zabudowy. Ich mieszkańcy, którzy nie są właścicielami pojazdów dopuszczonych do poruszania się po strefach, będą zobowiązani do wnoszenia za to opłat.
Nie tylko pojazdy elektryczne, napędzane wodorem lub gazem albo zeroemisyjne będą miały wstęp do stref czystego transportu. Bez problemu będą się w niej poruszać m.in. pojazdy spalinowe, których właściciele wniosą stosowną opłatę, pojazdy służb ratowniczych i porządkowych czy autobusy szkolne. Gmina może również zdecydować o upoważnieniu do wjazdu na teren strefy inne pojazdy.
Tylko kierowcy pojazdów spalinowych, które nie są dopuszczane w strefach, będą musieli uiścić opłatę. Zgodnie z przepisami ustawy opłata ta nie może przekraczać 2,50 zł za godzinę lub 500 zł miesięcznie. Dodatkowym kosztem jest zakup nalepki na przednią szybę za maksymalnie 5 zł.
- Zgodnie z treścią ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych w Polsce mogą być ustanawiane strefy czystego transportu.
- Strefy czystego transportu można tworzyć w każdej gminie, niezależnie od liczby jej mieszkańców.
- Bezpłatnie po strefach poruszać się mogą tylko pojazdy elektryczne, napędzane wodorem lub gazem ziemnym i autobusy zeroemisyjne, a także niektóre wybrane rodzaje pojazdów.
- Uchwałą rady gminy można rozszerzyć grupę pojazdów, które bezpłatnie wjadą do strefy.
- Właściciele pozostałych pojazdów będą mogli wjechać do stref pod warunkiem uiszczenia stosownej opłaty.
- Pierwsza Strefa Czystego Transportu w Polsce powstała w Warszawie 1 lipca 2024 roku.
- Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180000317/U/D20180317Lj.pdf
- https://transport.um.warszawa.pl/sct
Dołącz do dyskusji