Via ferrata – żelazna droga z asekuracją. Jak się do tego przygotować?
Wspinaczka po górach ma różne oblicza. Jedną z jej bardziej wytrawnych form jest via ferrata. Zrozumieć, na czym polega, można w Polsce, ale bardziej popularna jest w innych krajach. Gdzie można przejść się żelazną drogę i sprawdzić, czy to idealna forma aktywności dla Ciebie?
Z tego artykułu dowiesz się:
Interesują Cię via ferraty, ale nie wiesz jak i od czego zacząć uprawiać tę dyscyplinę sportu? Z niniejszego poradnika zdobędziesz wiedzę, gdzie możesz ćwiczyć i jak właściwie przygotować się do zagranicznego wyjazdu na wspinaczkę górską z uprzężą!
Via ferrata – co to jest?
Zastanawiasz się, czy via ferrata i żelazna perć to to samo? Zarówno jedno (obce), jak i drugie (polskie) określenie odnosi się do jednakowej dyscypliny sportu. Via ferrata to po włosku droga okuta. Trasę na via ferratach stanowi wymagający, skalisty szlak turystyczny w górach, wyposażony w metalowe elementy infrastruktury (takie jak: stalowa lina, stopnie, uchwyty czy drabinki). Dzięki mocowaniu do nich własnego sprzętu wspinacz może pokonać trasę z autoasekuracją. Na czym to dokładnie polega?
Jak wygląda asekuracja na via ferrata?
Główna różnica między asekuracją na via ferracie a podczas klasycznej wspinaczki polega na tym, że obie metody mają inny współczynnik odpadnięcia. Ten parametr określa obciążenia przenoszone na układ asekuracyjny podczas spadania. W trakcie tradycyjnego wspinania się współczynnik ten wynosi mniej niż 2, natomiast na via ferratach jest on jednak znacznie wyższy.
Współczynnik odpadnięcia (WO) określa iloraz długości swobodnego lotu wspinacza (t) do całkowitej długości liny wykorzystywanej podczas wspinaczki i amortyzującej upadek (r). Jego wynik jest więc odwrotnie proporcjonalny do długości liny asekurującej wspinacza. Im mniejszą wartość współczynnika opadania, tym lot uważa się za bezpieczniejszy.
Rozważmy sytuację, kiedy WO = 2. Lina asekuracyjna jest przymocowana do stanowiska, a wspinacz wchodzi ponad stanowisko początkowe na wysokość odpowiadającą długości liny. Przed przepięciem i bez zamontowanych przelotów odpada od ściany, wykonując przy tym lot o długości dwukrotnie większej od wysokości, na którą się wspiął. Po fazie swobodnego lotu rozpoczyna się jego hamowanie wynikające z elastyczności liny. Siła naciągu liny stopniowo rośnie, osiągając wartość graniczną. Droga hamowania lotu asekurowanego rośnie wraz ze współczynnikiem odpadnięcia i zależy od wydłużenia dynamicznego liny. Typowa wartość tego ostatniego parametru to ok. 30%, co oznacza, że w przypadku WO wynoszącego 2, lina o początkowej długości 10 m w wyniku amortyzacji upadku rozciągnie się do 13 m.
Różne poziomy trudności via ferrat – jakie są?
Najczęściej stosowana jest skala alfabetyczna (A–G), skupiająca uwagę na przeszkodach technicznych tras:
- via ferrata stopnia trudności A – łatwa trasa może służyć za szkoleniową; doświadczeni wspinacze często pokonują ją bez asekuracji,
- via ferrata stopnia trudności D – bardzo wymagająca trasa, odradzana dla niewprawionych wspinaczy, zawierająca przeważnie krótkie odcinki przewieszone (odchylone o ponad 90 st. od pionu),
- via ferrata stopnia trudności E – ekstremalnie trudna trasa z odcinkami mocno przewieszonymi, których znaczna część niewystarczająco doświadczonych wspinaczy nie jest w stanie przejść,
- via ferrata stopnia trudności F i G – wyczynowe ferraty sportowe, skrajnie i ekstremalne trudne do pokonania, które mało kto może przejść; zaczęły powstawać dopiero kilka lat temu.
Historycznie pierwsze via ferraty pojawiły się w Dolomitach w trakcie I wojny światowej. Służyły włoskim żołnierzom do przemieszczania się po stromych zboczach i ukrywania w górskich jaskiniach przed armią Austro-Węgier.
Inna skala 3-stopniowa opisuje całkowitą trudność ferraty. Uwzględnia przy tym 4 parametry:
- trudności techniczne – m.in. rzeźba terenu, przewieszenia,
- trudności kondycyjne – suma podejść i zejść, długość trasy,
- zagrożenia obiektywne – kruchość terenu, zagrożenie lawinowe, szczeliny lodowcowe,
- trudności psychiczne – ekspozycje na trasie.
Wspinacz na via ferracie narażony jest na powyższe trudności. Tylko odpowiednie przygotowanie pozwala bezpiecznie pokonać trasę i własne ograniczenia. Teraz słów kilka o wyposażeniu wspinaczkowym, które jest niezbędne na skałach.
Co jest potrzebne do wspinaczki via ferrata?
W celu zapewnienia jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa wspinaczom powstało wiele urządzeń, które przejmują lub stopniowo wytracają siłę upadku. Absorbenty energii działają na podobnej zasadzie, jak strefa zgniotu w samochodzie osobowym podczas uderzenia w przeszkodę.
Więcej na ten temat znajdziesz w artykule: “Strefa zgniotu w samochodzie – jak wpływa na bezpieczeństwo pasażerów w aucie?”.
Aby rozpocząć swoją przygodę ze wspinaczką autoasekuracyjną wystarczy podstawowy ekwipunek. W pewnych warunkach przydatny jest również dodatkowy sprzęt. Poniżej znajdziesz wszystkie elementy wyposażenia, jakie są niezbędne na via ferracie!
Jaki sprzęt wspinaczkowy zabrać na via ferraty?
Uprząż
Uprząż wspinaczkowa to jeden z podstawowych elementów wyposażenia każdego wspinacza. Wyróżnia się 3 anatomiczne rodzaje uprzęży, które różnią się budową i zastosowaniem:
- uprząż biodrowa (podstawowa) – tworzy ją pas biodrowy i 2 pasy udowe; to najpopularniejszy rodzaj uprzęży stosowanych we wspinaczce,
- uprząż piersiowa (dodatkowa) – pas piersiowy zakładany na wysokości ramion na klatkę piersiową; stosowana jest jako uzupełnienie standardowej uprzęży biodrowej (np. w przypadku wspinaczki ze znacznym obciążeniem lub na niektórych trasach wspinaczkowych),
- uprząż pełna (całościowa) – pasy obejmujące całe ciało; w tym układzie często obejmuje osobno części: biodrową i piersiową.
Lonża z absorbentem energii
Co to jest lonża? To sprzęt stosowany na szlakach wspinaczkowych typu via ferrata, który składa się z poszczególnych elementów, takich jak:
- lina dynamiczna,
- karabinki – za ich pomocą wpina się lonżę do liny asekuracyjnej; via ferrata wymaga specjalnego typu karabinków, posiadających większy prześwit niż standardowe karabinki wspinaczkowe; ich zamek natomiast umożliwia niezwłoczne odblokowanie i otwarcie jedną ręką w celu jak najszybszego przepięcia się między punktami asekuracyjnymi,
- płytka hamująca albo zszywana pętla – powodują absorbowanie energii upadku na zestawie asekuracyjnym; płytka, przez którą przechodzi lina wytwarza tarcie, z kolei absorbent energii w postaci zszywanej pętli rwie się, czym również wytraca siłę spadania (zużytą pętle łatwo poznać po rozpruciu szwów).
Ludzkie ciało, jak i wiele elementów sprzętu wspinaczkowego, nie jest w stanie wytrzymać zbyt wysokiego współczynnika odpadnięcia. Według norm nie powinien on przekraczać 12 kN – większa siła prowadzi do groźnych dla życia i zdrowia człowieka urazów (m.in. kręgosłupa).
Lonże mogą być:
- wiązane:
- typu V,
- typu Y,
- zszywane, mocowane od uprzęży:
- za pomocą pętli,
- za pomocą karabinka.
Ekspres
To podwójny karabińczyk, a właściwie to 2 karabinki połączone krótką, usztywnioną pętlą z taśmy (o długości przeważnie 8–30 cm). Są stosowane do mocowania liny do punktów asekuracyjnych. Użycie go zamiast pojedynczego karabinka zmniejsza sztywność, a tym samym siły utrudniające skuteczną asekurację i samą wspinaczkę. Dzięki obecności ekspresów w całym układzie asekuracyjnym, wspinacz porusza się swobodniej i przy mniejszym oporze (tarciu).
Kask
Kask wspinaczkowy to specjalistyczna ochrona głowy przed uderzeniem w skały lub stalowe elementy na trasie. Zabezpiecza czaszkę przed niebezpiecznymi urazami np. odniesionymi w wyniku upadku z dużej wysokości czy zetknięcia z przedmiotem o ostrych krawędziach.
Kask alpinistyczny chroni także przed niewielkimi odpadkami skalnymi, które spadając osiągają wysoką prędkość (nawet do 300 km/h) i bez problemu przebiją kaski miękke (np. kolarskie). Profesjonalna ochrona głowy wspinacza rozprasza energię uderzenia równomiernie po całej swojej powierzchni.
Dobry kask do wspinaczki, oprócz parametrów wytrzymałościowych zapewnia m.in.:
- niewielką masę,
- odpowiednią wentylację,
- system regulacji i dopasowania dla własnej wygody,
- zaczepy do mocowania komponentów (np. latarki czołowej).
Kask na głowę i gotowe? Niekoniecznie. Podczas wspinaczki via ferratą przyda się jeszcze kilka elementów na wyposażeniu.
Rękawiczki
Ostatnim elementem wyposażenia podstawowego podczas wspinaczki na via ferrata to ochrona wnętrza dłoni. Mogą to być pełne rękawiczki lub bez palców (w zależności od preferencji). Powinny być wykonane od wnętrza wykonane z wytrzymałego materiału (np. ze skóry), natomiast wierzch może pokrywać oddychająca tkanina (np. syntetyczna).
Sprzęt opcjonalny, który w pewnych warunkach może być przydatny, stanowią:
- karabinek z taśmą do odpoczynku,
- dodatkowa asekuracja,
- buty wspinaczkowe (specjalne obuwie ze strefą climbing zone),
- raki,
- czekan,
- okulary przeciwsłoneczne.
Osoby korzystające z via ferraty nie potrzebują własnej liny wspinaczkowej ani stosowanych we wspinaczce przyrządów asekuracyjnych, chociaż zaleca się ich użycie na bardzo trudnych trasach lub do asekuracji dzieci. Zestawy do via ferraty dostępne w handlu są zazwyczaj przystosowane są dla dorosłych. Dzieci powinny posiadać pełną uprząż oraz absorber energii odpowiednio dobrany do ich wagi. Powinny być też asekurowane przez inną osobę.
Jakie ubezpieczenie na via ferraty?
Każda aktywność górska wiąże się z ryzykiem kontuzji, dotyczy to zwłaszcza sportów wspinaczkowych. Co prawda, via ferraty postrzegane są przez znawców tej dyscypliny jako znacznie bezpieczniejsze niż wspinaczka klasyczna, ale jednak podczas upadku z uwagi na wysoki współczynnik odpadnięcia, jak i wystające przeszkody (np. stopnie lub rumowiska) ryzyko poważnej kontuzji jest realne.
Jak zabezpieczyć się na via ferraty?
Polisa turystyczna to podstawa ochrona na każdym wyjeździe. Ubezpieczenie sportowe to jeden z elementów tworzących cały pakiet polisowy. Ważne, aby umowa obejmowała także sporty ekstremalne lub wyczynowe, za które uchodzi via ferrata. Ten sport musi znaleźć się w zakresie ochrony, aby uniknąć problemów z otrzymaniem wsparcie po ewentualnym wypadku. Ten rodzaj aktywności nie może być ujęty w wyłączeniach odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Koszty leczenia i akcji ratunkowej są horrendalne za granicą. Ratownictwo górskie jest w pełni płatne m.in. w krajach takich, jak: Czechy, Słowacja, Francja, Austria, Włochy i Szwajcaria.
Oprócz kosztów leczenia śmiałkom wypraw górskich przyda się również zabezpieczenie finansowe na wypadek innych zdarzeń. Polisa OC w życiu prywatnym, chroni w razie wyrządzenia szkód innym, natomiast NNW zapewni Ci świadczenie, jeśli wypadek będzie miał długofalowe skutki.
Magda (29 lat) wybiera się na tydzień do Włoch na via ferratę w Dolomitach. W poszukiwaniu odpowiedniej ochrony podczas wyjazdu i uprawiania sportu odwiedziła porównywarkę ubezpieczeń Mubi. Chce zawrzeć polisę turystyczną z OC prywatnym, NNW sportowym i dodatkowym ubezpieczeniem bagażu i rozszerzeniem o sporty ekstremalne:
| Towarzystwo | Zakres | Cena |
|---|---|---|
| mtu24.pl | Koszty leczenia: 150 000 zł NNW: 30 000 zł OC: 50 000 zł ub. bagażu: 2 000 zł | 67 zł |
| You Can Drive | Koszty leczenia: 200 000 zł NNW: 10 000 zł OC: 50 000 zł ub. bagażu: 2 000 zł | 81 zł |
| AXA Partners | Koszty leczenia: 600 000 zł NNW: 50 000 zł OC: 250 000 zł ub. bagażu: 3 000 zł | 125 zł |
| Generali | Koszty leczenia: 300 000 zł NNW: 40 000 zł OC: 50 000 zł ub. bagażu: 1 000 zł | 161 zł |
| Proama | Koszty leczenia: 300 000 zł NNW: 20 000 zł OC: 100 000 zł ub. bagażu: 2 000 zł | 167 zł |
| Wiener | Koszty leczenia: 345 488 zł NNW: 20 000 zł OC: 215 930 zł ub. bagażu: 1 000 zł | 175 zł |
| SIGNAL IDUNA | Koszty leczenia: 172 744 zł NNW: 15 000 zł OC: 129 558 zł ub. bagażu: 1 000 zł | 210 zł |
FAQ – najczęściej zadawane pytania o via ferratę
Jedyna w kraju via ferrata działa obecnie w Szklarskiej Porębie (woj. dolnośląskie). Krucze Skały to doskonale znany rejon wspinaczkowy. Składa się z 3 ścian (Ściany Głównej, Ściany z Okapem i Małej Ściany). Obejmuje 40 dróg o trudności III–VI. Podobny do via ferrat charakter oferuje Orla Perć w Tatrach Wysokich, jednak brakuje na niej infrastruktury stalowej.
Szukasz więcej tras via ferrata? W Europie jest ich całkiem sporo, niestety poza Polską. Najbliższe via ferraty (w znacznej liczbie) znajdują się u naszych południowych sąsiadów – na Słowacji. Najstarsze żelazne drogi mieszczą się we włoskich Dolomitach (np. na Punta Penia – tzw. Marmolada), we francuskich Alpach (Le Rocher du Saint Julien) czy Pirenejach (La Panoramique), szwajcarskich Alpach (Bergsee), hiszpańskich górach Sierra Nevada (Sant Felieu de Guixols).
- Via ferrata to wymagający sport. Żelazna perć wymaga nie lada umiejętności, odwagi i specjalistycznego sprzętu.
- Pierwsze żelazne drogi pojawiły się we włoskich Dolomitach. Służyły żołnierzom do szybkiego przemieszczania się po stromych górach.
- Przed wyruszeniem na via ferratę dopasuj poziom trudności szlaku do własnego przygotowania technicznego i psycho-fizycznego.
- Wspinacze powinni pomyśleć o swoim bezpieczeństwie przed wejściem na żelazną drogę. Oprócz sprzętu i odpowiedniego nastawienia, pomocna okaże się polisa obejmująca sporty ekstremalne lub wyczynowe.
- W ramach polisy ubezpieczony ma zabezpieczone finanse w razie wypadku, akcji poszukiwawczej czy ratunkowej i transportu do kraju. Również jeśli ma on długofalowe skutki, wspinacz (lub jego bliscy) ma zapewnione świadczenie pieniężne.
- wikipedia.org
Trudne pojęcia:
Dołącz do dyskusji