Zatrzymanie obywatelskie – czy zatrzymanie pijanego kierowcy jest legalne?

Obywatelskie zatrzymanie – co na to prawo?

Media co jakiś czas donoszą o jadącym wężykiem pojeździe, którego kierowca został zatrzymany przez innych uczestników ruchu. Słyszymy lub czytamy relacje o wyrwaniu kluczyków ze stacyjki i zatrzymaniu pijanego delikwenta. Czy jednak takie działanie są zgodne z przepisami prawa? Czy obywatel może zatrzymać innego obywatela? I jeśli tak, to jakie warunki muszą być spełnione, by doszło do takiego ujęcia?

W tym momencie część osób może być zaskoczona, ale w Kodeksie postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 roku znajduje się zapis o zatrzymaniu obywatelskim. Art. 243 wskazuje, że:

Przyjrzyjmy się bliżej przytoczonym zapisom, które jasno mówią, że każdy ma prawo do zatrzymania obywatelskiego. Oznacza to, że jeśli zauważymy na drodze kierowcę, którego sposób prowadzenia samochodu wskazuje, że jest pijany, to możemy próbować go zatrzymać – jednak najpierw powinniśmy zawiadomić policję!

Ujęcie obywatelskie jest prawem, a nie obowiązkiem. Nie powinniśmy starać się być szeryfami polskich dróg i za wszelką cenę próbować zatrzymać pojazd. Czy ujęcie pijanego kierowcy mieści się w ramach art. 243 Kodeksu postępowania karnego?

Zdecydowanie tak, ponieważ w Kodeksie karnym w rozdziale “Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji” znajdziemy art. 178a. § 1:

O stanie nietrzeźwości możemy mówić, kiedy:

• zawartość alkoholu we krwi jest większa niż 0,5 promila lub prowadzi do stężenia, które przekracza tę wartość,
• zawartość alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza jest większa niż 0,25 mg lub prowadzi do stężenia, które przekracza tę wartość.

Jeśli zobaczymy kierowcę, którego sposób jazdy lub zachowanie wskazuje na stan nietrzeźwości, to możemy go ująć. Jednak powinniśmy zachować spokój i rozwagę, by nie stwarzać dodatkowego zagrożenia w ruchu drogowym. 

Pamiętajmy, że jeśli będziemy wiedzieć, gdzie dany kierowca zmierza, to wystarczy w takim przypadku powiadomienie o tym policji – art. 243 Kodeksu postępowania karnego jasno wskazuje, że możemy interweniować tylko wtedy, jeśli nie znamy tożsamości danej osoby lub obawiamy się, że gdzieś się ukryje.

Ujęcie obywatelskie – jak postępować?

W tym artykule zwracamy uwagę na zatrzymanie obywatelskie w kontekście ruchu drogowego. Nie interesują nas więc pościgi i zatrzymania złodziei czy osób, które dokonały napadów lub groźniejszych przestępstw. Jak więc zatrzymać pijanego kierowcę, by nie spowodować samą akcją dodatkowych szkód?

Pamiętajmy, że zatrzymanie obywatelskie to nasze prawo, a nie obowiązek. Jeśli zauważymy samochód, który jedzie zygzakiem, to najpierw powinniśmy zawiadomić policję, a potem pojechać za nim. Pijany kierowca sam z siebie stwarza duże zagrożenie na drodze. Dlatego nie powinno się go próbować za wszelką cenę zatrzymać. 

Co powinniśmy więc robić? Być cierpliwi i czekać, aż się sam zatrzyma – na światłach lub parkingu. Wtedy możemy spróbować podbiec do samochodu, wyłączyć silnik i zabrać mu kluczyki. Jeśli natomiast kontynuuje on jazdę, to możemy informować na bieżąco policję o wydarzeniach.

Jeśli pijany kierowca stanął, a nie chcemy bezpośredniej konfrontacji, to możemy zablokować mu drogę, tak, by nie mógł kontynuować jazdy. Zdarzają się sytuację, że widzimy pijaną osobę, która próbuje wsiąść do pojazdu. W takich sytuacjach powinniśmy również wezwać policję, a potem spróbować zatrzymać nieodpowiedzialnego kierowcę.

Pamiętajmy, że prawo wskazuje, by po zatrzymaniu niezwłocznie przekazać zatrzymanego policji. W praktyce sprowadza się to do oczekiwania na przyjazd funkcjonariuszy. Warto także wspomnieć, że ujęcie obywatelskie to ostateczność, więc przede wszystkim powinniśmy zachować spokój i postępować współmiernie do okoliczności zdarzenia.

Jeśli pijany kierowca po zabraniu mu kluczyków nas zaatakuje, to możemy się bronić, tak, by nie przekroczyć obrony koniecznej. Choć i w takich przypadkach możemy liczyć na złagodzenie kary. W art. 25 Kodeksu karnego czytamy:

Zatrzymując pijanego kierowcę, nie stajemy się funkcjonariuszami. Jeśli taka osoba nas zaatakuje, to powinniśmy ograniczyć nasze działania do obrony i próby jej unieruchomienia. Nie wolno nam pod żadnym pozorem “wymierzać sprawiedliwości” i więzić takiej osoby. 

Zatrzymanie obywatelskie – szkody a odszkodowanie

Wyobraźmy sobie taką sytuację – pijany kierowca chciał odjechać z parkingu, a my autem zablokowaliśmy wyjazd, by uniemożliwić mu wyjechanie na drogę. Ten nie bacząc na blokadę, staranował nasz pojazd. Czy możemy w takiej sytuacji liczyć na odszkodowanie?

Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, i to pijany kierowca staranuje nasz samochód, to otrzymamy odszkodowanie z polisy OC pijanego sprawcy. To on będzie winny zdarzenia, gdy rozpędzony uderzy w nasz pojazd. Jednak…

Zatrzymanie obywatelskie nie jest obowiązkowe. Dlatego nie wolno próbować zatrzymać samochodu pijanego kierowcy poprzez zepchnięcie go na pobocze lub celowe uderzenie w jego pojazd. W takim przypadku możemy zostać oskarżeni o stworzenie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Nie otrzymamy także odszkodowania, ponieważ to my będziemy sprawcami zdarzenia i sami przyczyniliśmy się do spowodowania szkody. Przepisy prawa nie mówią nic o rekompensacie za szkody powstałe podczas zatrzymania obywatelskiego.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o zatrzymanie obywatelskie

Autor artykułu: Tomasz Sowa

Jestem redaktorem, który pisze artykuły związane z ubezpieczeniami komunikacyjnymi i podróżami. W swoich tekstach staram się wyjaśniać trudne i problematyczne zagadnienia związane z rynkiem ubezpieczeń. W poradach turystycznych zależy mi na przedstawieniu ciekawych miejsc w lekki oraz inspirujący sposób z nutką humoru.