Zielona Stolica Europy – tytuł dla miasta ery eko. Na czym polega konkurs?
Komisja Europejska organizuje wydarzenie, w którym co roku wyłania miasto wyróżniające się na tle pozostałych pod kątem myślenia o ekologii. Jurorzy oceniają m.in. osiągnięty wzrost gospodarczy, poprawę jakości życia i poziom ochrony środowiska. Nagrodą jest tytuł przyznawany najbardziej przyjaznemu dla natury miastu, czyli Zielonej Stolicy Europy.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest tytuł Zielonej Stolicy Europy?
- Co to jest Europejski Zielony Ład?
- Kiedy Komisja Europejska ustanowiła tytuł Zielonej Stolicy Europy?
- Jakie miasta otrzymały tytuł Zielonej Stolicy Europy?
- Czy polskie miasta mogą być Zieloną Stolicą Europy?
- Czym jest Europejski Zielony Liść?
- Co trzeba zrobić, aby zostać zielonym miastem Europy?
Konkurs na Zieloną Stolicę Europy – co to takiego?
Zielona Stolica Europy to tytuł nadawany metropoliom, które wykorzystują innowacyjne rozwiązania na drodze do zrównoważonego rozwoju. Uhonorowane w ten sposób miasta łączy zielona, czyli ekologiczna strategia rozwoju na najbliższe lata. Mają inspirować i motywować do osiągnięcia życia w zgodzie z naturą. Komisja Europejska patrzy na wszystkie działania, które sprawiają, że miejski organizm rozwija się z myślą o zachowaniu środowiska w jak najlepszej kondycji dla przyszłych pokoleń. Takie podejście ma zapewnić kolejnym generacjom warunki do wzrastania w kontakcie i zgodzie z naturą. Chodzi m.in. o podstawowe kwestie, takie jak:
- dostęp do terenów zielonych (np. skwerów, parków miejskich, ogrodów botanicznych),
- poprawa jakości powietrza,
- zrównoważona gospodarka wodno-kanalizacyjna,
- umiejętne zarządzanie odpadami,
- odpowiedzialna konsumpcja.
Europejski Zielony Ład
Konkurs na Zieloną Stolicę Europy to jeden z projektów powstałych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, który stanowi zbiór inicjatyw Komisji Europejskiej zmierzających do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Umożliwić ma to transformacja europejskiej gospodarki i przejście od modelu tradycyjnego do nowoczesnego z zachowaniem jego konkurencyjności i oszczędnego sposobu dysponowania zasobami naturalnymi.
Główne założenia Europejskiego Zielonego Ładu:
- zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych w 2050 r.,
- oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów,
- solidarność klimatyczna – żaden z regionów europejskich ani jego mieszkaniec mają nie odstawać od reszty i być pozostawione same sobie.
Europejski Zielony Ład zakłada wsparcie w wyjściu z zapaści gospodarczej po pandemii COVID-19 w Europie. Budżet programu wynosi blisko 600 miliardów euro, które pochodzą z unijnego funduszu odbudowy Next Generation EU, a także z budżetu Unii Europejskiej na lata 2021–2027.
Plan zakłada proekologiczne zmiany unijnej polityki w dziedzinach, takich jak:
- klimat,
- energetyka,
- transport,
- emisyjność.
Wszystkie 27 państw członkowskich przyjęło Europejski Zielony Ład. Tym samym zadeklarowały się zrobić wszystko, co w ich możliwości, aby Europa stała się pierwszym kontynentem na świecie neutralnym dla klimatu. Aby osiągnąć ten cel, poszczególne kraje muszą ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r. w porównaniu do poziomu zanotowanego 40 lat wcześniej, czyli w roku 1990.
Geneza konkursu na Zieloną Stolicę Europy
Pomysł stworzenia nagrody Zielonej Stolicy Europy zrodził się po spotkaniu w Tallinnie w maju 2008 r., do którego doszło z inicjatywy byłego burmistrza estońskiej stolicy Jüri Ratasa. Wówczas przedstawiciele 15 europejskich miast podjęli inicjatywę utworzenia i prowadzenia konkursu dla metropolii przyjaznych środowisku. Następnie pomysł poparło ponad 40 miast, w tym 21 unijnych stolic.
Mam nadzieję, że ta nagroda zachęci samorządy i władze lokalne do działań na rzecz poprawy warunków życia w europejskich miastach. Już teraz wiele miast jest bardzo zaangażowanych w ochronę środowiska. Ufam, że nagroda przekona kolejne do pójścia w ich ślady.
Stavros Dimas, komisarz UE ds. środowiska
Miasta-założyciele konkursu:
- Tallinn (Estonia),
- Tartu (Estonia),
- Helsinki (Finlandia),
- Kotka (Finlandia),
- Berlin (Niemcy),
- Kilonia (Niemcy),
- Ryga (Łotwa),
- Wilno (Litwa),
- Warszawa (Polska),
- Praga (Czechy),
- Lublana (Słowenia),
- Wiedeń (Austria),
- Madryt (Hiszpania),
- Dartford (Wielka Brytania),
- Glasgow (Szkocja).
W konkursie o tytuł Zielonej Stolicy Europy mogą brać udział miasta z 27 państw członkowskich oraz z krajów kandydujących (Albania, Czarnogóra, Macedonia Północna, Mołdawia, Serbia, Turcja, Ukraina) i terenu państw wchodzących w skład Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Norwegia i Liechtenstein).
Zielona Stolica Europy – od kiedy przyznawany jest tytuł?
Konkurs na Zieloną Stolicę Europy organizowany jest od 2008 r., jednak sam tytuł nadawany jest nie w tym samym roku, tylko później. Zgłoszenie konkursowe wysyła się z kilkuletnim wyprzedzeniem – w 2008 r. kapituła przyjmowała kandydatury na lata 2010 i 2011.
Początkowo o tytuł mogły rywalizować tylko miasta liczące powyżej 200 tys. mieszkańców. Później zmieniono ten warunek w taki sposób, że aglomeracje zamieszkałe przez więcej niż 100 tys. osób brały udział w konkursie głównym, natomiast miejscowości z mniejszą liczbą mieszkańców mogły walczyć o inny tytuł – Europejskiego Zielonego Liścia.
Dotychczasowi zwycięzcy konkursu na Zieloną Stolicę Europy
Tytuł Zielonej Stolicy Europy powędrował już do 15 miast. W gronie laureatów znajdują się zarówno wielkie metropolie, jak i mniej znane miejscowości. Oprócz nobilitującego tytułu i dotacji na ekologiczne projekty, miasta te zasłynęły jako ambasadorowie ruchu zielonych miast na Starym Kontynencie. Sprawdź poniższą listę laureatów tytuł Zielonej Stolicy Europy w poszczególnych latach.
Zielone Stolice Europy:
- 2010 – Sztokholm (Szwecja),
- 2011 – Hamburg (Niemcy),
- 2012 – Vitoria (Hiszpania),
- 2013 – Nantes (Francja),
- 2014 – Kopenhaga (Dania),
- 2015 – Bristol (Wielka Brytania),
- 2016 – Lublana (Słowenia),
- 2017 – Essen (Niemcy),
- 2018 – Nijmegen (Holandia),
- 2019 – Oslo (Norwegia),
- 2020 – Lizbona (Portugalia),
- 2021 – Lahti (Finlandia),
- 2022 – Grenoble (Francja),
- 2023 – Tallin (Estonia),
- 2024 – Walencja (Hiszpania).
Zgodnie z tradycją laureat jest gospodarzem wydarzenia, podczas którego ogłaszane są wyniki konkursu w kolejnych edycjach.
Czy miasta z Polski mogą starać się o tytuł Zielonej Stolicy Europy?
Zważając na dotychczasowe osiągnięcia, Polska ma szanse zajść daleko w konkursie. Kraków przed laty ubiegał się o tytuł Zielonej Stolicy Europy na rok 2024. Dawna stolica Polski znalazła się wśród 8 finalistów konkursu. Odpadła dopiero na przedostatnim etapie. W rywalizacji oprócz miasta Kraka brały udział metropolie, takie jak: włoskie Cagliari, Florencja i Prato, hiszpańskie Walencja i Murcia, słowackie Koszyce i bułgarska Sofia. Podczas ogłoszenia wyników w Grenoble w 2022, okazało się, że na końcowym etapie Walencja pokonała Cagliari, zdobywając tytuł.
Europejski Zielony Liść
Miasta, które nie są na tyle duże, aby startować w konkursie głównym o tytuł Zielonej Stolicy Europy, mogą ubiegać się o nagrodę poboczną. Europejski Zielony Liść przyznawany jest miejscowościom liczącym od 20 do 100 tys. mieszkańców.
Celem konkursu, tak jak w pierwotnym zamyśle, jest docenienie i nagłośnienie osiągnięć laureatów pod względem usprawniania ekozarządzania i korzyści dla środowiska. Zwycięska miejscowość otrzymuje dotacje na wsparcie prośrodowiskowej działalności w roku, w którym wygrała nagrodę. Przejrzyj listę miejscowości, które otrzymały ten tytuł w ubiegłych latach. Od 2018 roku nagroda trafia ex aequo do dwóch różnych miast.
Europejski Zielony Liść otrzymały dotychczas:
- 2015 – Mollet del Vallès (Hiszpania),
- 2016 – Torres Vedras (Portugalia),
- 2017 – Galway (Irlandia),
- 2018 – Leuven (Belgia) i Växjö (Szwecja),
- 2019 – Cornellà de Llobregat (Hiszpania) i Horst aan de Maas (Holandia),
- 2020 – Limerick (Irlandia) i Mechelen (Belgia),
- 2021 – Gabrovo (Bułgaria) i Lappeenranta (Finlandia),
- 2022 – Valongo (Portugalia) i Winterswijk (Holandia).
Zasady konkursu o tytuł zielonego miasta Europy
Już samo zakwalifikowanie się do jednego z europejskich eko-konkursów jest dla danego miasta wyróżnieniem. Proces selekcji jest dość rygorystyczny. Władze miast ubiegających się o tytuł muszą przedstawić obszerną dokumentację dotychczasowych działań podjętych w celu ochrony środowiska naturalnego. W trakcie wnikliwej oceny weryfikowane są także plany przyszłych zmian w tym kierunku.
Co muszą zrobić kandydaci do tytułu eko-miasta?
Kandydaci muszą dostarczyć wiele danych, statystyk i zestawień dotyczących sytuacji w 12 różnych obszarach związanych z ochroną środowiska. Na podstawie ocen uzyskanych w tych kategoriach wyłaniani są zwycięzcy.
12 obszarów ocenianych w konkursie:
- Lokalny wkład na rzecz zapobiegania globalnej zmianie klimatu.
- Zarządzania transportem miejskim.
- Tereny zieleni miejskiej.
- Zwalczanie hałasu.
- Wytwarzanie odpadów i zarządzania nimi.
- Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej.
- Jakość powietrza.
- Zużycie wody.
- Oczyszczanie ścieków.
- Eko-innowacje i trwałe zatrudnienie.
- Zarządzanie środowiskiem na poziomie władz lokalnych.
- Sprawność energetyczna.
Skład konkursowego jury jest międzynarodowy. Zasiadają w nim eksperci w poszczególnych dziedzinach ochrony środowiska. Są to przedstawiciele unijnych instytucji i organizacji pozarządowych odpowiedzialnych za niniejsze kwestie.
Jury składa się z przedstawicieli organizacji, takich jak:
- Komisja Europejska,
- Europejska Agencja Ochrony Środowiska,
- Europejski Komitet Regionów,
- inicjatywy:
- Samorządy na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (ICLEI – Local Governments for Sustainability),
- Europejska Federacja Transportu i Środowiska (T&E),
- Związek Stolic Unii Europejskiej.
Zgłoszenie miast do obu konkursów odbywa się online. Wystarczy, że uprawnione do tego podmioty miejskie wypełnią formularz i złożą wniosek przez internet.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o tytuł Zielonej Stolicy Europy
Tak. Wyłonienie laureata odbywa się w trakcie wieloetapowego procesu oceny kandydatury i weryfikacji stanu faktycznego. Wyłonione miasto musi odznaczać się na tle pozostałych innowacyjnym podejściem do kwestii ekologicznych w procesie rozwoju i zarządzania.
Inicjatywa zakłada promowanie, dzielenie się i motywowanie pozostałych miast do świadomego patrzenia na kwestię ochrony środowiska naturalnego. Jest ono szczególnie zagrożone w dużych aglomeracjach miejskich, które odznaczają się znacznym wpływem ludzkim (m.in. śladem węglowym). Chodzi o to, aby zachować możliwie jak najwięcej natury tak, by miały do niej dostęp również kolejne pokolenia mieszkańców rozrastających się miast.
Nie. Kraków starał się o tytuł Zielonej Stolicy Europy 2024, jednak nie dostał się do ścisłego finału konkursu. Polskie miasto znalazło się w gronie 8 innych europejskich metropolii zakwalifikowanych do półfinału.
- Tytuł Zielonej Stolicy Europy to jeden z elementów nagrody w konkursie na najbardziej ekologicznie nastawione miasto na Starym Kontynencie. Wiąże się również z funduszami pozwalającymi na realizację projektów prośrodowiskowych i organizacją następnej gali ogłoszenia wyników.
- Konkurs związany jest z Europejskim Zielonym Ładem, którego głównym celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.
- Miasta, które starają się o tytuł Zielonej Stolicy Europy, muszą wykazać, że mają ambicje i długofalowe plany dające realne korzyści mieszkańcom, planecie i gospodarce.
- Oprócz konkursu na Zieloną Stolicę Europy i Europejski Zielony Liść, Komisja Europejska organizuje również rywalizację o inne tytuły. Otrzymały je także miasta w Polsce: Europejska Stolica Kultury (Wrocław, 2016 r.) i Europejska Stolicy Młodzieży (Lublin, 2023 r.).
Trudne pojęcia:
Dołącz do dyskusji