Ostrożność a szczególna ostrożność na drodze – kiedy należy je stosować?
W przepisach drogowych na pewno zetknąłeś się nieraz z pojęciem „szczególnej ostrożności”. Wbrew pozorom nie jest to wcale puste hasło – rozróżnienie między zwykłą ostrożnością a jej wyjątkową odmianą nie jest przypadkowe, nie świadczy też o nadgorliwości ustawodawcy. Co z niego wynika i kiedy kierowca powinien uważać na drodze bardziej niż zwykle?
Z tego artykułu dowiesz się:
Ostrożność na drodze – co mówi o niej kodeks drogowy?
Aby mieć świadomość, o czym w ogóle jest mowa, warto na początek zajrzeć do przepisów. Kodeks drogowy odnosi się oczywiście do kwestii ostrożności na drodze, pisząc o niej już w zasadach ogólnych.
Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo gdy ustawa tego wymaga – szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie.
art. 3 ust. 1 Ustawy Prawo o ruchu drogowym.
Co to wszystko znaczy? Mówiąc wprost, chodzi o to, że każdy kierowca powinien mieć świadomość niebezpieczeństwa, jakie wiąże się z poruszaniem po drodze, a w związku z tym przewidywać i zawsze być przygotowanym na odpowiednią reakcję. Także w sytuacjach, które na pierwszy rzut oka na niebezpieczne wcale nie wyglądają – w końcu czasem wystarczy moment, by pojawiło się niespodziewane zagrożenie.
Podstawą jest zatem, by kierowca podczas jazdy skupiał się tylko na niej, wcześniej upewniając się, że za kierownicę siada wypoczęty i w stanie, który umożliwia mu stuprocentową koncentrację na jeździe. Do tego dochodzą takie kwestie jak znajomość przepisów, odpowiedni stan techniczny pojazdu czy umiejętności prowadzącego samochód. Wszystko to są czynności niezbędne dla zapewnienia optymalnego bezpieczeństwa w ruchu.
Kto powinien zachowywać ostrożność na drodze?
Trzeba też pamiętać, że wymienieni w ustawie „uczestnicy ruchu” to nie tylko prowadzący pojazdów. Chodzi również o:
- pasażerów,
- pieszych,
- osoby wykonujące określone czynności na drodze (np. policjanci, pracownicy zarządu dróg).
Do tego ust. 2 przywołanego artykułu rozszerza obowiązek także na osoby znajdujące się w pobliżu drogi, jeżeli ich zachowanie mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa.
Szczególna ostrożność, czyli jaka?
Cytowany ustęp wspomina o dwóch rodzajach ostrożności – zwykłej i szczególnej. Definicję tej drugiej znajdziemy w przepisach ogólnych kodeksu drogowego.
Szczególna ostrożność – ostrożność polegająca na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie
art. 2 ust. 22 Ustawy Prawo o ruchu drogowym.
Co istotne, o ile ostrożność jest ogólnym pojęciem, a jej przestrzeganie obowiązuje wszystkich uczestników ruchu w każdej sytuacji na drodze, o tyle katalog zdarzeń, w których należy zachować szczególną ostrożność, jest zamknięty. Znaczy to, że szczególna ostrożność dotyczy tylko konkretnych osób, które znajdują się w dokładnie określonej przepisami sytuacji.
Inaczej mówiąc, przepisy nie zobowiązują kierowcy do stałego zachowywania szczególnej ostrożności na drodze. Ten obowiązek pojawia się tylko w pewnych okolicznościach, bez których przy prowadzeniu pojazdu wystarczy zachowanie standardowej ostrożności.
Ekspert Mubi radzi:
W jakich sytuacjach kierowca musi zachować szczególną ostrożność?
Granice między ostrożnością a szczególną ostrożnością mogą się w tym momencie wydawać dość trudne do ustalenia. Gdy jednak przeanalizujemy konkretne sytuacje, jakie wprowadził do kodeksu drogowego ustawodawca, ich odróżnienie stanie się znacznie prostsze. Zacznijmy od kierowców, bo to oczywiście ich w największej liczbie przypadków dotyczy obowiązek zachowania szczególnej ostrożności.
Oznaczenia na drodze
Najbardziej klarowna sytuacja występuje wtedy, gdy obowiązek wynika z widocznych oznaczeń, które informują kierowcę o miejscach na drodze, gdzie występuje lub może występować niebezpieczeństwo czy utrudnienie ruchu. Mówią o nich przepisy Rozporządzenia w sprawie znaków i sygnałów drogowych, zgodnie z którymi uczestnik ruchu jest zobowiązany do zachowania szczególnej ostrożności:
- po minięciu znaku ostrzegawczego,
- jeżeli zbliża się do migającego lub stałego sygnału żółtego umieszczonego na przeszkodzie, a także migającego sygnału żółtego nadawanego przez sygnalizator.
Sytuacje na drodze
Konkretne sytuacje, w których kierujący musi zachować szczególną ostrożność, pojawiają się w poszczególnych przepisach kodeksu drogowego. Wymieńmy je po kolei.
- Włączanie się do ruchu – prowadzący pojazd musi śledzić zmiany zachodzące na drodze i ocenić, czy ma obowiązek ustępować pierwszeństwa, czy może już bezpiecznie włączyć się do ruchu.
- Zmiana kierunku jazdy lub zajmowanego pasa ruchu – zachowanie bezpieczeństwa wymaga ustąpienia pierwszeństwa przez kierującego zmieniającego tor jazdy oraz użycia kierunkowskazów z odpowiednim wyprzedzeniem.
- Cofanie – w tym wypadku obowiązek ustąpienia pierwszeństwa ma najszerszy zakres z możliwych, cofający się zawsze jest w sytuacji podporządkowanej.
- Wyprzedzanie – podstawowym elementem jest utrzymywanie bezpiecznej odległości od wyprzedzanego, obowiązek występuje przez wszystkie fazy manewru.
- Zbliżanie się do skrzyżowania – dotyczy każdego rodzaju skrzyżowania i kierujących zbliżających się do niego bez względu na rodzaj drogi, na jakiej się znajdują.
- Zbliżanie się do przejścia dla pieszych – obowiązek występuje podczas zbliżania się do przejścia i przejeżdżania przez nie, aż do opuszczenia strefy kolizyjnej.
- Przejeżdżanie obok oznakowanego przystanku tramwajowego nieznajdującego się przy chodniku – kierujący musi zatrzymaniem samochodu zapewnić pieszym swobodne dojście do tramwaju lub na chodnik.
- Zbliżanie się do przejazdu dla rowerów – zasada ma identyczny wymiar, jak w przypadku przejścia dla pieszych.
- Zbliżanie się i przejeżdżanie przez przejazd kolejowy – kierujący musi dostosować swoje postępowanie do rodzaju przejazdu i warunków drogowych.
- Jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza – dotyczy sytuacji spowodowanej mgłą, opadami lub innymi przyczynami.
- Jazda pojazdem uprzywilejowanym – konieczność zachowania szczególnej ostrożności w związku z możliwością niestosowania się do przepisów dotyczy tylko pojazdów uprzywilejowanych w akcji.
- Jazda pojazdem wykonującym na drodze czynności drogowe – dotyczy pojazdów, które w związku z wykonywanymi czynnościami mogą nie stosować się do przepisów o obowiązku jazdy jezdnią lub przy jej prawej krawędzi oraz o zatrzymaniu i postoju.
- Przejeżdżanie obok pojazdu oznaczonego literą „L” – obowiązek dotyczy zbliżania się, wyprzedzania lub omijania pojazdu kierowanego przez osobę niedoświadczoną.
- Przejeżdżanie obok pojazdu przewożącego dzieci lub autobusu szkolnego – warunkiem wystąpienia zasady szczególnej ostrożności jest odpowiednie oznakowanie autobusu.
- Przejeżdżanie obok pojazdu transportującego osoby niepełnosprawne – dotyczy sytuacji wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej.
Pojazdy uprzywilejowane mogą korzystać z wielu praw, ale osoby kierujące nimi w czasie akcji powinny zachować szczególną ostrożność. Prawdopodobnie nie zrobił tego kierowca karetki w Czernicy koło Wrocławia, który w styczniu 2021 roku z niewiadomych przyczyn wjechał na przeciwległy pas drogi i, uderzając w samochód osobowy, spowodował wypadek, w którym zostały ranne trzy osoby, w tym dwie podróżujące w karetce.
Pieszych i rowerzystów też obowiązuje zasada szczególnej ostrożności
Tak jak obowiązek zachowania ostrożności na drodze dotyczy wszystkich uczestników ruchu, tak szczególna ostrożność nie w każdym przypadku odnosi się wyłącznie do kierowców. W jakich sytuacjach muszą o jej przestrzeganiu pamiętać również piesi i rowerzyści?
- Pieszy podczas przechodzenia przez jezdnię lub torowisko – pieszy na przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem, ale nie zwalnia go to z obowiązku zachowania bezpieczeństwa, a więc ocenie, czy jego wejście na jezdnię nie spowoduje utrudnienia w ruchu.
- Rowerzysta podczas jazdy drogą przeznaczoną dla rowerów i pieszych oraz chodnikiem – obowiązkiem rowerzysty jest m.in. odpowiednie zmniejszenie prędkości przy wyprzedzaniu, wymijaniu lub omijaniu pieszego, a na chodniku dopasowanie prędkości do ruchu pieszych.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o ostrożność i szczególną ostrożność na drodze
Uczestnicy ruchu, czyli kierowcy, pasażerowie, piesi i osoby wykonujące określone czynności na drodze, zawsze powinni zachowywać ostrożność, ale tylko w dokładnie określonych przepisami sytuacjach są zobowiązani do szczególnej ostrożności.
Kierowcy samochodów często muszą zachowywać szczególną ostrożność. Dotyczy to na przykład włączania się do ruchu, cofania, wyprzedzania, jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza, a także licznych innych sytuacji.
Piesi są zobowiązani do zachowania szczególnej ostrożności, gdy przechodzą przez jezdnię, nawet mimo tego, że na wyznaczonych przejściach dla pieszych mają pierwszeństwo. Powinni również wyjątkowo uważać w trakcie przekraczania torowisk.
Rowerzyści muszą zachować szczególną ostrożność w czasie przemieszczania się po chodnikach i po drogach przeznaczonych nie tylko dla nich, ale i dla pieszych. Powinni wyjątkowo uważać w trakcie wykonywania manewru wyprzedzania pieszego.
- Prawo o ruchu drogowym wymienia dwa rodzaje ostrożności – zwykłą i szczególną.
- Wszyscy uczestnicy ruchu (m.in. kierowcy, pasażerowie, piesi) mają obowiązek stale zachowywać ostrożność na drodze. W konkretnych sytuacjach wymienionych w kodeksie drogowym niektórzy uczestnicy ruchu muszą zachować szczególną ostrożność.
- Szczególna ostrożność polega na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze.
- Szczególną ostrożność trzeba zachować, jeśli wymagają tego oznaczenia na drodze (znaki lub sygnały ostrzegawcze).
- Sytuacje wymagające od kierowców szczególnej ostrożności to m.in. włączanie się do ruchu, zmiana kierunku jazdy, cofanie, wyprzedzanie czy zbliżanie się do przejścia dla pieszych.
- W określonych sytuacjach do zachowania szczególnej ostrożności zobowiązani są także piesi i rowerzyści.
Dołącz do dyskusji