Droga hamowania, czyli kilka metrów, które mogą uratować komuś życie

Droga hamowania – definicja a praktyka

Każdy kierowca wie, że samochód nie zatrzyma się w miejscu, a im większa jego prędkość, tym więcej czasu zajmie jej wytracenie. Teoretyczna wiedza na ten temat często nie ma jednak przełożenia na drogową praktykę, co prowadzi do fatalnych konsekwencji. Zbyt szybka jazda i źle obliczona droga hamowania to gwarantowany przepis na tragedię.

Dlatego też tak ważne jest, aby nie tylko przyswoić sobie ogólne zasady, ale też zrozumieć, że za definicjami stoją rzeczywiste sytuacje, które dotyczą wszystkich kierowców. Jak zatem wcielić wiedzę w praktykę?

Zacznijmy od zrozumienia, czym dokładnie jest droga hamowania. Zgodnie z najprostszą formułką, jest to odległość przebyta przez pojazd w czasie od uruchomienia hamulca do całkowitego zatrzymania. Oczywiście zależy ona od różnych zmiennych, takich jak choćby prędkość czy nawierzchnia, dlatego też nigdy nie da się jej ujednolicić. Dane wskazujące, jak zmienia się droga hamowania zależnie od prędkości, dotyczą zazwyczaj idealnych warunków na asfaltowej jezdni, a dobrze wiadomo, że kierowcy nie zawsze mogą na takie liczyć.

Mając to na uwadze, trzeba też pamiętać, że droga hamowania to nie to samo co droga zatrzymania pojazdu! Jest ona zaledwie jedną z trzech składowych czasu, jakiego potrzeba na pełne zatrzymanie jadącego samochodu. Całkowitą drogę zatrzymania uzyskamy więc dopiero po dodaniu do siebie:

• drogi przebytej w czasie reakcji kierowcy, czyli od momentu zauważenia przeszkody do wciśnięcia hamulca;
• drogi przebytej od momentu wciśnięcia pedału do rozpoczęcia działania układu hamulcowego;
• drogi hamowania.

Powiecie, że to w gruncie rzeczy tylko ułamki sekund – jakie one mogą mieć znaczenie? Cały problem właśnie w tym, że mają kluczowe! W czasie, który trudno określić inaczej niż mgnienie oka, rozpędzony samochód może przebyć nawet kilka metrów! A często właśnie tyle brakuje, by wyhamować przed innym samochodem lub pieszym.

Przeczytaj też: System wspomagania hamowania – jak działa?

Od czego zależy długość drogi hamowania?

Wiesz już, jak ogromne znaczenie ma droga hamowania, ale właściwie od czego ona zależy? Mających na nią wpływ czynników jest sporo – omówimy je pokrótce, zaczynając jednak od najistotniejszego, czyli prędkości. Ta ma bowiem zdecydowanie największy wpływ na długość drogi hamowania, co wynika z prostej matematyki.

Już te liczby działają na wyobraźnię, prawda? A to nie koniec – spójrzmy, jak dokładnie dla samochodu jadącego po suchej i równej asfaltowej nawierzchni wydłuża się droga hamowania w zależności od jego prędkości.

• 30 km/h – ok. 5 m,
• 50 km/h – ok. 13 m,
• 70 km/h – ok. 25 m,
• 90 km/h – ok. 42 m,
• 110 km/h – ok. 62 m,
• 130 km/h – ok. 87 m.

Jak widać, nawet przy niewielkiej prędkości nie ma mowy o tym, by samochód zatrzymał się w miejscu. Nie może zatem dziwić, że przy autostradowych prędkościach droga hamowania jest już wręcz ogromna, a to przecież wcale nie wszystko. Pamiętajcie, że mówimy tylko o drodze hamowania!

Do czasu pełnego zatrzymania trzeba natomiast doliczyć jeszcze czas reakcji, który dla przeciętnego kierowcy wynosi 0,8-1 s, a także 0,3-0,4 s na zadziałanie wprawionych w ruch hamulców. Ta dodatkowa sekunda lub półtorej to natomiast dość, by pokonać:

• przy 30 km/h ok. 11-12 m,
• przy 50 km/h ok. 15-19 m,
• przy 70 km/h ok. 21-27 m,
• przy 90 km/h ok. 28-35 m,
• przy 110 km/h ok. 34-42 m,
• przy 130 km/h ok. 40-50 m.

Sumując to wszystko, okaże się, że samochód jadący wolno – 30 km/h – zanim się zatrzyma, zdąży jeszcze przebyć dystans ok. 17 m. Z kolei auto pędzące z prawie maksymalną prędkością po autostradzie do pełnego zatrzymania będzie potrzebowało trasy o długości nawet 140 m! Przy czym mówimy o sytuacjach uśrednionych, bo odległość może się jeszcze zwiększyć w zależności od np. koncentracji czy zmęczenia kierowcy (mających wpływ na jego czas reakcji) lub stanu technicznego układu hamulcowego w jego aucie.

Przeczytaj też: Prędkość minimalna, bezpieczna i dopuszczalna – czym się różnią?

Prędkość to nie wszystko – co jeszcze wpływa na długość drogi hamowania?

Im większa prędkość, tym dłuższa droga hamowania – z tym faktem absolutnie nie sposób dyskutować. Pamiętając o nim, nie wolno jednak zapominać, że szybkość jazdy to nie wszystko, od czego zależy dystans potrzebny na zatrzymanie auta. Czynników mających na to wpływ jest znacznie więcej, począwszy od warunków atmosferycznych, a na parametrach samochodu skończywszy.

Jak stan i rodzaj nawierzchni wpływa na drogę hamowania samochodu?

Drugim po prędkości auta czynnikiem, który zwykle wymienia się jako najmocniej wpływający na długość drogi hamowania są panujące warunki atmosferyczne. Od nich zależy wszak stan jezdni, po której porusza się samochód, a nietrudno się domyślić, że jeśli ta jest mokra, pokryta śniegiem czy lodem, a nawet liśćmi, wszystko to ma istotne znaczenie dla drogi hamowania.

W najgorszej sytuacji są zdecydowanie kierowcy poruszający się po zaśnieżonej lub oblodzonej drodze. Leżący na jezdni śnieg wydłuża drogę hamowania dwukrotnie, a lód nawet czterokrotnie! Oznacza to, że jeśli na suchej drodze przy 90 km/h na zatrzymanie się potrzeba ponad 70 m, przy mokrym asfalcie dystans ten wzrośnie do grubo ponad 100 m, a w przypadku oblodzenia jezdni nawet ponad 200 m!

Skąd takie różnice w drodze hamowania na różnych powierzchniach? Teraz każdy powinien przypomnieć sobie lekcje fizyki ze szkoły, gdzie musieliśmy wyliczać prędkości dla teoretycznych ciał (np. klocków, wózków), które poruszały się po równi pochyłej – wtedy często zakładano, że tarcie wynosi 0. W rzeczywistości nigdy tak nie jest!

To właśnie siła tarcia powstająca między oponą a nawierzchnią wpływa na przyczepność, a więc także na drogę hamowania. Tak więc współczynnik przyczepności opony na suchym betonie jest najwyższy (od 0,8 do 1,0), na suchym asfalcie jest nieco gorszy (od 0,7 do 0,8), a na mokrej nawierzchni betonowej wynosi od 0,6 do 0,7.

Jak stan techniczny samochodu wpływa na drogę hamowania?

Wielu kierowców kompletnie nie zdaje sobie sprawy z tego, jak bardzo na stan hamulców samochodu wpływa nawet kilkukrotne mocne hamowanie. Aby utrzymać układ hamulcowy w jak najlepszej kondycji, nie wolno go zbytnio przeciążać – hamowanie pulsacyjne czy hamowanie silnikiem podczas jazdy z góry nie tylko zwiększają bezpieczeństwo, ale też przedłużają życie układów, gwarantując, że te spiszą się lepiej w sytuacji zagrożenia.

Ponadto na długość drogi hamowania wpływ mają też sprawne amortyzatory i system ABS. Mocne zużycie tych pierwszych może wydłużyć dystans potrzebny do zatrzymania o kilka metrów, z kolei ABS wprawdzie wspomaga hamowanie, ale w pewnych warunkach (np. przy nawierzchni nierównej lub pokrytej liśćmi, błotem, śniegiem, itp.) jego działanie może wydłużyć drogę hamowania.

Wpływ na drogę hamowania ma także stan układu hamulcowego. Liczy się w tym przypadku szczelność przewodów, z których może wyciekać płyn hamulcowy lub spadać jego jakość z powodu pojawiającej się wilgoci, co będzie miało negatywny wpływ na hamowanie. Dlatego co 2 lata bądź 60 tys. km zaleca się wymianę płynu hamulcowego.

Jak stan opon wpływa na drogę hamowania samochodu?

Oczywiście nie bez znaczenia jest również stan ogumienia samochodu. Bardzo złym pomysłem jest używanie opon zimowych do jazdy latem i na odwrót. Skład mieszanki i budowa różnego rodzaju opon są przystosowane do określonych warunków, a niestosowanie się do tych zaleceń może być niebezpieczne choćby ze względu na wyraźnie dłuższą drogę hamowania – już przy prędkości 20 km/h droga hamowania między tymi letnimi a zimowymi będzie różnić się o 16 metrów!

Jazda na oponach zimowych przy letnich temperaturach powoduje, że szybko i mocno się one nagrzewają, a więc pogarszają się parametry mieszanki oraz dochodzi do jej szybszego zużycia. W konsekwencji auto będzie gorzej się prowadzić, co zwiększy ryzyko utraty panowania nad pojazdem. Do tego wydłuży się droga hamowania.

Przeczytaj też: Opony wielosezonowe, a może zimowe i letnie? Co wybrać, aby nie zbankrutować i być bezpiecznym na drodze?

Jak masa samochodu wpływa na drogę hamowania?

Droga hamowania jest proporcjonalna do kwadratu prędkości. Dodatkowo zależy od opóźnienia, a więc współczynnika tarcia opon o nawierzchnię pomnożonego przez przyspieszenie ziemskie. We wzorze nie ma więc masy, tak więc droga hamowania nie zależy od niej. Ale…

Współczynnik tarcia zależy od siły nacisku, a więc masa pojazdu będzie miała pośredni wpływ na drogę hamowania, która może wynikać ze zwłoki początku procesu hamowania oraz zmniejszenia intensywności hamowania. Dodatkowo nierówny rozkład masy w pojeździe sprawi, że nacisk kół na powierzchnię będzie różny, więc wpłynie to także na drogę hamowania.

Krótsza droga hamowania? Wszystko zależy od Ciebie!

Choć czynników wpływających na wydłużenie drogi hamowania jest naprawdę dużo, to wcale nie oznacza, że kierowca jest skazany na przypadek. Wręcz przeciwnie, szczęście to ostatnia rzecz, na jaką powinien liczyć na drodze – w gruncie rzeczy najwięcej zależy od niego samego.

Przede wszystkim znaczenie ma oczywiście przestrzeganie obowiązujących ograniczeń prędkości. Tak, nawet wtedy, gdy wydaje Ci się, że 10 km/h więcej nie zrobi przecież żadnej różnicy. Właśnie, że zrobi! Szczególnie w terenie zabudowanym, gdzie od kierowcy w ogromnym stopniu zależy bezpieczeństwo pieszych, którzy przy zderzeniu z samochodem jadącym z prędkością powyżej 50 km/h mają bardzo małe szanse na przeżycie. W takim przypadku dosłownie każdy km/h ma ogromne znaczenie.

Odpowiedzialność na drodze to zatem kluczowa sprawa, ale równie ważne są doświadczenie i umiejętności kierowcy. Od nich zależy choćby szybkość reakcji na nagłe zdarzenie, która może zdecydować o tym, że droga hamowania skróci się o kilka bardzo istotnych metrów. Niekiedy natomiast zagrożenia można uniknąć samą techniką jazdy czy hamowania.

Wreszcie pamiętać trzeba o tym, by zawsze zachowywać odpowiednie odstępy od innych pojazdów na drodze. Od 1 czerwca 2021 roku polskie przepisy określają, że na drogach ekspresowych i autostradach należy zachować odległość od pojazdu jadącego z przodu, a odległość ta powinna wynosić połowę prędkości, z jaką porusza się dany pojazd (np. jadąc 120 km/h trzeba będzie zachować odstęp minimum 60 m od samochodu z przodu).

Czas reakcji kierowcy – jak poprawić?

Termin czas reakcji wskazuje na czas między percepcją bodźca, a reakcją na niego. W przypadku kierowcy przeważnie jest to spostrzeżenie bodźca – na przykład przeszkody na drodze – dotarcie ten informacji do mózgu, przetworzenie jej i działania fizyczne, czyli wciśnięcie hamulca. Tak więc w skrócie wygląda to tak (przykład):

• bodziec – oczy zauważają, że drzewo upadło na drogę,
• przetwarzanie – informacja dociera do mózgu o przeszkodzie i jest interpretowana, by wskazać działanie,
• reakcja – mózg wysyła sygnał do odpowiednich mięśni, by jak najszybciej wcisnęły pedał hamulca.

Czy w takim razie kierowcy mogą poprawić czas reakcji? Tak, można to robić bezpośrednio i pośrednio. Pierwszy sposób polega na wykonywaniu specjalnych ćwiczeń, a drugi związany jest z graniem w gry komputerowe i uprawianiem sportów, które wymagają szybkich reakcji na bodźce.

Droga hamowania samochodu – jak samemu przetestować?

Jeśli teraz zastanawiasz się, czy możesz samemu przetestować drogę hamowania swojego samochodu, to oczywiście istnieje taka możliwość. Trzeba to jednak zrobić z głową, by nikogo nie narazić na niebezpieczeństwo. W tym celu należy:

• znaleźć bezpieczne miejsce – brak ruchu, równa czysta powierzchnia;
• kontrola stanu pojazdu – test będzie miał sens przy prawidłowym ciśnieniu w oponach i dobrym stanie układu hamulcowego;
• przygotowanie do testu – wyznaczenie punktu od którego rozpocznie się hamowanie (można postawić słupki);
• wykonanie testu – rozpędzenie pojazdu do wyznaczonej prędkości (rozsądnej do warunków) i wciśnięcie pedału hamulca przy mijaniu słupków;
• obliczenie drogi hamowania – od słupków do miejsca zatrzymania samochodu.

Najważniejsze, by przy wykonywaniu testu drogi hamowania zachować rozsądek.

Mandat za przekroczenie prędkości – jak wysoki?

Jeśli prędkość pojazdu ma kluczowe znaczenie dla drogi hamowania, a najlepszym sposobem na jej skrócenie jest jazda zgodnie z przepisami, to warto w tym miejscu przypomnieć sobie także, jak wysokie kary czekają na kierowców, którzy przekraczają dopuszczalną prędkość.

Ubezpieczenie OC – jak chroni sprawcę kolizji lub wypadku drogowego?

Każdy poruszający się po drogach samochód musi mieć ubezpieczenie OC, którego pełna nazwa to ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Jego zadaniem jest ochrona zarówno sprawcy zdarzenia drogowego, jak i ofiar. Na czym to polega?

Kierowca, który spowoduje kolizję lub wypadek drogowy ubezpieczonym pojazdem, nie zapłaci za szkody z własnej kieszeni, tylko pokryje je ubezpieczyciel. Natomiast poszkodowani szybko i w przejrzysty sposób otrzymują odszkodowanie – sprawę reguluje ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Pamiętajmy, że właściciel pojazdu, który nie ubezpieczył swojego samochodu może otrzymać wysoką karę z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Jej wysokość zależy od rodzaju pojazdu oraz przerwy ubezpieczeniowej.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o drogę hamowania