Pasażer samochodu wyrządził szkodę – czy poszkodowany otrzyma odszkodowanie z OC właściciela pojazdu?

Ruchu pojazdu – jak jest definiowany?

Zasady działania obowiązkowe ubezpieczenia OC reguluje Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a także Kodeks cywilny. Dlaczego już na wstępie uderzamy w tak formalne tony? Ponieważ w tej ustawie znajdziemy definicję ruchu drogowego, która ma tak duże znaczenie w rozważaniach o ochronie OC szkód wyrządzonych przez pasażera. 

Art. 34 wspomnianej ustawy wskazuje, że posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani do wypłaty odszkodowania za śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub utratę, zniszczenie i uszkodzenie mienia. Szkody na osobach i na mieniu muszą być wyrządzone w związku z ruchem pojazdu. I tutaj pojawia się problem, który bezpośrednio dotyczy naszego zagadnienia!

W których sytuacjach pasażerowie samochodów najczęściej powodują szkody na innych pojazdach lub uczestnikach ruchu? W momencie wysiadania lub wsiadania do auta, a także podczas pakowania lub rozładowywania. Czy samochód w takich sytuacjach jest w ruchu? Nie da się ukryć, że wszyscy wsiadamy do pojazdu, gdy on stoi i się nie porusza. Czy to oznacza, że jeśli pasażer tak niefortunnie otworzy drzwi, że uszkodzi stojący obok pojazd, to nie może on liczyć na ochronę ubezpieczenia OC właściciela auta?

Punkt 2. art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wskazuje, że:

Sprawa wydaje się więc prosta – w przepisach jest jasno wskazane, że zakres pojęcia “ruch pojazdu” jest szerszy niż tylko przemieszczanie się i dotyczy także wysiadania ze stojącego auta. Pojawia się tylko jedno “ale”. Nie ma wątpliwości w kwestii odszkodowania, gdyby to kierowca na parkingu uszkodził zaparkowany obok pojazd, ale czy OC obejmuje ochroną także pasażera? 

Zakres ochrony OC – czy obejmuje pasażera?

W ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych zapisano wyraźnie, że:

Należy tutaj podkreślić stwierdzenie – posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym! To właśnie ten zapis jest przyczyną wątpliwości i niejasności. Dlaczego? TSUE (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) parę lat temu zajmował się łotewskim sporem dotyczącym dokładnie tego zagadnienia, a więc kwestii, czy OC obejmuje także szkody wyrządzone przez pasażera pojazdu – chodziło o szkodę wyrządzoną drzwiami na parkingu.

TSUE stwierdził, że prawo UE wprost nie definiuje katalogu osób ubezpieczonych w ramach OC, więc przedmiotowe ubezpieczenie nie odnosi się tylko do kierowania pojazdem, ale także do korzystania z pojazdu przez osoby, które nie siedzą za kierownicą. Dodatkowo trybunał stwierdził, że wysiadanie i wsiadanie do auta przez pasażerów to użytkowanie pojazdu i jest związane z funkcją transportową, dlatego takie szkody powinny być objęte ochroną OC na zasadzie ryzyka.

Sprawa wydaje się jasna – jeśli pasażer będzie wysiadał z pojazdu i dojdzie do uderzenia drzwiami w zaparkowany obok samochód, to ubezpieczyciel powinien zapłacić za powstałe w ten sposób szkody. Polskie prawo w tej kwestii spełnia wymogi określone przez TSUE. 

Ubezpieczyciel na zasadzie akcesoryjności bierze odpowiedzialność tylko za te szkody, które obciążają ubezpieczonego. W myśl doktryny polskiego prawa posiadacz pojazdu nie bierze odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez osobę trzecią, tylko, jeśli nie jest ona związana z ruchem samochodu – a pasażer auta jest związany, jak zostało wcześniej ustalone! 

Oznacza to, że posiadacz pojazdu bierze odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez pasażera (na zasadzie ryzyka), a więc ubezpieczyciel obejmuje ochroną takie zdarzenia, jak szkody powstałe w wyniku uszkodzenia drzwiami zaparkowanego obok pojazdu. Niestety nie dotyczy to wszystkich sytuacji, ponieważ należy jeszcze rozważyć kwestie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka i na zasadzie winy

Pasażer nie może liczyć na ochronę OC komunikacyjnego – w jakich sytuacjach?

Odpowiedzialność za szkodę opiera się na dwóch zasadach: ryzyka lub winy. Ta pierwsza nie wymaga udowodnienia winy kierującego lub posiadacza pojazdu i dotyczy takich sytuacji jak potrącenie rowerzysty lub pieszego, odpowiedzialność za pasażerów innego pojazdu, a także za uszkodzenie innego pojazdu, który nie jest w ruchu. Natomiast zasada winy dotyczy zdarzeń związanych z ruchem dwóch pojazdów i wymaga udowodnienia winy. Dlaczego o tym wspominamy?

Wcześniej pisaliśmy, że właściciel stojącego na parkingu pojazdu może liczyć na odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez pasażera innego auta, ponieważ odpowiedzialność taka opiera się na zasadzie ryzyka – jedno auto się porusza, a drugie nie. Co jednak się stanie, gdy dwa pojazdy będą w ruchu, a pasażer niefortunnie otworzy drzwi?

Wyobraźmy sobie takie zdarzenie – pasażer chce wysiąść z samochodu, otwiera drzwi na ulicę, a przejeżdżający motocykl uderza w nie i dochodzi do wypadku. Czy w takiej sytuacji pasażer może liczyć na ochronę OC posiadacza pojazdu? Czy poszkodowany motocyklista otrzyma odszkodowania z polisy przypisanej do pojazdu, którego drzwi były przyczyną szkody?

W myśl obowiązujących przepisów za szkodę taką odpowie wyłącznie pasażer na zasadzie winy. Dlaczego? Ponieważ nie można ani kierowcy, ani posiadaczowi pojazdu przypisać winy za takie zdarzenie, więc ubezpieczyciel nie wypłaci odszkodowania poszkodowanemu – motocyklista z powyższego przykładu będzie musiał dochodzić roszczeń na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego. Z kolei pasażer uniknie płacenia za szkodę z własnej kieszeni, gdy będzie miał OC w życiu prywatnym. 

Podobnie będzie w sytuacji, gdy pasażer chwyci kierownicę i doprowadzi do zderzenia z innym pojazdem. W takiej sytuacja nie można przypisać winy kierującemu i posiadaczowi, więc ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania. 

Wniosek – pasażer nie jest ubezpieczony w ramach OC!

Obecnie zapisy w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych wskazują, że ubezpieczonymi osobami w ramach OC są: posiadacz pojazdu i kierujący. Jednak zapisy Kodeksu cywilnego i ocena odpowiedzialności na zasadzie ryzyka i winy sprawiają, że część szkód wyrządzonych przez pasażerów jest objęta ochroną OC. 

Powoduje to utrudnienia interpretacyjne, co kończy się często sprawami sądowymi. Aby uprościć i rozszerzyć ochronę ubezpieczeniową OC, a przede wszystkim zadbać o dobro poszkodowanych, warto byłoby wpisać do ustawy, że oprócz posiadacza i kierującego pojazdem mechanicznym również pasażer jest ubezpieczony w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pojazdów mechanicznych. 

Wpisanie pasażera pojazdu jako ubezpieczonego postuluje TSUE. Takie rozwiązanie ma zagwarantować większą ochronę poszkodowanych w zdarzeniach drogowych. Pamiętajmy, że po zmianie przepisów ubezpieczyciele będą mogli wystąpić z regresem ubezpieczeniowym, jeśli wina pasażera będzie oczywista i na przykład pod wpływem alkoholu spowoduje on szkodę, chwytając za kierownicę i powodując wypadek.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o pasażera, który wyrządził szkodę

Autor artykułu: Tomasz Sowa

Jestem redaktorem, który pisze artykuły związane z ubezpieczeniami komunikacyjnymi i podróżami. W swoich tekstach staram się wyjaśniać trudne i problematyczne zagadnienia związane z rynkiem ubezpieczeń. W poradach turystycznych zależy mi na przedstawieniu ciekawych miejsc w lekki oraz inspirujący sposób z nutką humoru.