Pierwsza pomoc na drodze – czy za nieudzielenie pomocy grożą konsekwencje prawne?

Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy – kogo dotyczy?

Niemal każdy z nas miał do czynienia z procedurą udzielania pierwszej pomocy – w szkole, przy okazji różnych kursów, czy chociażby w pracy podczas szkolenia BHP. Pomimo tego, że większość z nas przeszła takie szkolenie, teoria może okazać się niewystarczająca w praktyce. Wiele osób obawia się bowiem, że nie będzie w stanie udzielić pierwszej pomocy w sytuacji, gdy faktycznie dojdzie do takiej konieczności. Teoria to wszak jedno, a praktyka często wygląda zupełnie inaczej. Zwłaszcza że w sytuacji zagrożenia życiu lub zdrowia poszkodowanego dochodzi dodatkowo stres, który także ma wpływ na nasze działania.

Z drugiej strony, niejednokrotnie słyszy się, że każdy z nas ma obowiązek udzielić pierwszej pomocy, a niezastosowanie się do niego może wiązać się nawet z karą więzienia. Jak więc należy postąpić, gdy jest się świadkiem wypadku drogowego, a procedura pierwszej pomocy nie jest nam znana? Problem ten poruszam w poniższym artykule.

Przede wszystkim należy zacząć od regulacji prawnych, narzucających obowiązek udzielenia pierwszej pomocy. Kodeks karny przewiduje karę do 3 lat pozbawienia wolności za nieudzielenie pomocy, co wynika z regulacji art. 162, który stanowi:

Cytowany przepis odnosi się do każdej sytuacji, w której osoba znajduje się w położeniu zagrażającym jej życiu lub zdrowiu – nie tylko do ofiar wypadków drogowych. Niemniej na potrzeby artykułu skupię się na kwestii udzielenia pomocy w związku z wypadkiem komunikacyjnym.

Jak wskazuje przepis, każdy z nas ma obowiązek udzielenia pomocy, jeśli widzi sytuację zagrażającą życiu lub zdrowiu drugiego człowieka. Omawiana regulacja nie zawęża kręgu osób, których dotyczy obowiązek. Zatem widząc wypadek drogowy, nie możesz przejść obok niego obojętnie, nawet jeśli w nim nie uczestniczyłeś.

Przepisy dotyczące obowiązku udzielenia pierwszej pomocy, znajdziesz również w ustawie Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z art. 44 ust. 2 pkt 1 kodeksu drogowego, osoba kierująca pojazdem w razie uczestnictwa w wypadku drogowym jest zobowiązana:

• udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku lub rannym,
• wezwać policję i zespół ratownictwa medycznego.

Dodać należy, że art. 44 ust. 3 kodeksu drogowego rozciąga powyższy obowiązek na wszystkich uczestników zdarzenia.

Nieudzielenie pierwszej pomocy ofierze wypadku drogowego a konsekwencje prawne

Gdy osoba poszkodowana w wypadku drogowym walczy o życie, każda sekunda się liczy, dlatego szybka reakcja jest niezwykle ważna. Osoba, która nie udzieli pomocy poszkodowanemu znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Co istotne, warunkiem odpowiedzialności karnej na podstawie art. 162 kk nie jest zaistnienie jakiegokolwiek skutku, a w szczególności wymienionych w tym przepisie: utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka. Oznacza to, że jeśli świadek zdarzenia przejdzie obojętnie obok osoby poszkodowanej i nie udzieli jej pomocy, to narażony będzie na odpowiedzialność karną z art. 162 kk, nawet jeśli finalnie nie dojdzie ani do śmierci poszkodowanego, ani ciężkiego uszczerbku na zdrowiu tej osoby. Warunkiem odpowiedzialności jest świadomość sprawcy na temat tego, że inna osoba znajduje się w położeniu, które zagraża jej życiu lub zdrowiu i nieudzieleniu pomimo tej świadomości pomocy.

Kiedy świadek wypadku drogowego jest zwolniony z obowiązku udzielenia pierwszej pomocy?

Zgodnie z cytowanym wcześniej art. 162 § 1 kodeksu karnego:

Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 

Z powyższego wynika, że obowiązek udzielenia pomocy nie będzie odnosił się do osób, które same musiałyby narazić się na niebezpieczeństwo. Oznacza to, że osoba, dla której udzielenie pomocy również wiązałoby się z niebezpieczeństwem utraty życia lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, będzie zwolniona z odpowiedzialności karnej.

Po drugie, zgodnie z art. 162 § 2 kodeksu karnego:

Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Oznacza to, że jeśli na miejscu zdarzenia pojawiła się już służba ratownicza, to świadek jest zwolniony z obowiązku udzielenia pomocy. Przepis dodatkowo podkreśla, że przestępstwa nie popełni osoba, która nie była w stanie udzielić pomocy, ponieważ wiązała się ona z koniecznością poddania poszkodowanego zabiegowi lekarskiemu.

Co grozi za nieumiejętne udzielenie pierwszej pomocy?

Wiele osób obawia się, że ze względu na brak odpowiednich umiejętności nie będzie w stanie udzielić poprawnie pierwszej pomocy lub co gorsza, że podjęte działania pogorszą stan poszkodowanego. Należy w tym miejscu podkreślić, że ustawodawca nie wymaga od obywateli wiedzy lekarskiej czy zaawansowanych umiejętności ratowniczych. Jeśli jesteś świadkiem wypadku i widzisz osobę poszkodowaną, niezwłocznie powiadom odpowiednie służby. Postaraj się określić stan poszkodowanego, tak, aby dyspozytor uzyskał już podczas samej rozmowy jak najwięcej informacji. Kontaktując się z pogotowiem, możesz liczyć na to, że otrzymasz niezbędne wskazówki, jeśli będzie taka konieczność.

Niemniej trzeba podkreślić, że w odniesieniu do obowiązku udzielenia pomocy osobie znajdującej się w położeniu zagrażającym jej życiu lub zdrowiu, najważniejsza jest postawa osoby, która widzi zagrożenie. Tak jak wspomniano wyżej, warunkiem odpowiedzialności karnej nie jest skutek zaniechania, lecz świadomość zagrożenia i nieudzielenie pomocy pomimo tej świadomości. Tak samo to działa w drugą stronę – jeśli podejmiesz wszelkie właściwe kroki, a mimo to osoby poszkodowanej nie uda się uratować, nie można Ci zarzucić, że nie udzieliłeś pomocy. Ważne jest, aby osoba widząca zagrożenie zareagowała, zatem istotna jest postawa takiej osoby, a nie skutek, jaki odniosły jej działania.

Obowiązki uczestnika wypadku drogowego

Omawiany art. 162 kodeksu karnego odnosi się do sytuacji, gdy poszkodowany narażony jest na ciężki uszczerbek na zdrowiu lub utratę życia. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z kodeksem drogowym (art. 44) kierujący oraz inne osoby uczestniczące w wypadku zawsze mają obowiązek udzielenia poszkodowanym niezbędnej pomocy i wezwania pogotowia.

Oznacza to, że nawet jeśli poszkodowany kontaktuje i nie jest narażony na ciężki uszczerbek na zdrowiu, uczestnicy wypadku i tak są zobowiązani udzielić niezbędnej pomocy. Nieudzielenie pomocy stanowi wykroczenie. Zgodnie z art. 93 kodeksu wykroczeń, osoba prowadząca samochód, która uczestniczyła w wypadku drogowym, podlega karze aresztu lub grzywny, jeśli nie udzieliła niezwłocznej pomocy ofiarom wypadku. Ponadto wobec takiej osoby orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.

Jak zatem należy zachować się, jeśli dojdzie do wypadku drogowego? Przede wszystkim trzeba wezwać odpowiednie służby (policję i pogotowie). Jeśli wiąże się to z koniecznością oddalenia z miejsca wypadku, należy niezwłocznie powrócić na to miejsce po złożeniu zawiadomienia. Dodatkowo nie można podejmować żadnych czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o pierwszą pomoc ofierze wypadku drogowego

Autor artykułu: Agnieszka Kazimierczak

Od 2019 roku jest członkiem Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu, gdzie odbywa aplikację radcowską. Doświadczenie zawodowe zdobywała we wrocławskich kancelariach, pracując u boku profesjonalistów. Pomagała konsumentom w sporach z ubezpieczycielami. Swoją wiedzą i doświadczeniem dzieli się z czytelnikami mubi.pl.