System start-stop w samochodach – co to jest? Jakie są jego wady i zalety?

System start-stop w samochodzie – co to jest i po co się go stosuje?

Jeszcze kilka lat temu system start-stop w samochodzie można było uznać na rzadko spotykaną nowinkę. Dzisiaj jego obecność, zwłaszcza w nowych autach, to żadne zaskoczenie – stanowi jeden z elementów podstawowego wyposażenia większości nowoczesnych pojazdów. Wielu kierowców zdążyło się już więc z nim oswoić, ale inni dopiero poznają jego mocne i słabe strony. Co warto o nim wiedzieć?

Zacznijmy od wyjaśnień – co to właściwie jest system start-stop? Najprościej rzecz ujmując, to elektroniczny układ, którego funkcją jest wyłączanie silnika w momencie zatrzymania samochodu, np. na światłach lub w korku, a potem błyskawiczne jego ponowne uruchomienie, gdy kierowca zechce ruszyć. Korzystanie z systemu jest proste, ale nieco się od siebie różni w autach wyposażonych w inne skrzynie biegów.

1. W samochodach z manualną skrzynią biegów silnik wyłącza się po stuprocentowym wyhamowaniu pojazdu, gdy kierowca włącza luz i puszcza sprzęgło. Ponowne uruchomienie silnika następuje w momencie naciśnięcia pedału sprzęgła.
2. W samochodach z automatyczną skrzynią biegów silnik wyłącza się jeszcze w trakcie hamowania, przy minimalnej prędkości i wciśniętym pedale hamulca. By ponownie go uruchomić, wystarczy zdjąć nogę z hamulca lub wyraźnie zredukować nacisk na ten pedał.

W tym miejscu warto sobie zadać pytanie – czemu właściwie takie rozwiązanie ma służyć? Ideami stojącymi za rozwijaniem systemu, który na masową skalę wprowadzany jest w samochodach od kilku lat (ale testowany znacznie dłużej, bo już od lat 70.), były w głównej mierze kwestie oszczędnościowe i ekologiczne. Innymi słowy, chodziło o mniejsze zużycie paliwa, a przez to zmniejszenie emisji CO2, co dotyczyło przede wszystkim samochodów z silnikami diesla lub benzynowymi o większej pojemności. Na ile się to udało, przeczytacie za chwilę.

Na jakich zasadach działa system start-stop?

Najpierw warto zrozumieć, jak właściwie działa system start-stop w samochodzie. Bo o ile w praktyce jego zastosowanie nie wygląda na skomplikowane, o tyle mechanizm działania jest w tym przypadku bardzo złożony. Można się bowiem domyślić, że częste włączanie i wyłączanie silnika nie jest szczególnie korzystne dla jednostki napędowej, zatem samochody wyposażone w system jego automatycznego wyłączania i włączania muszą być do tego specjalnie przystosowane. W jaki sposób?

Podstawową sprawą jest silniejszy rozrusznik, będący w stanie szybko uruchomić silnik. Do niego potrzebny jest z kolei bardziej wytrzymały akumulator – stosuje się baterie z większym prądem rozruchowym o oznaczeniach EFB i AGM. Wreszcie potrzebne są systemy kontrolujące i zarządzające energią, których zadaniem jest pilnowanie, by nie doszło do rozładowania baterii.

Te ostatnie są szczególnie istotne, ponieważ to właśnie one określają, kiedy system start-stop zadziała. Bo wbrew pozorom nie dzieje się to zawsze, a jedynie wtedy, gdy jest w pełni bezpieczne. Zadanie inteligentnego sterowania systemu polega na sprawdzeniu, czy w danej sytuacji można wyłączyć silnik, czy może wręcz przeciwnie – należałoby go ponownie włączyć, jeszcze zanim sygnał ku temu da kierowca.

Jeżeli posiadasz system start-stop i ten w pewnym momencie nie wyłączy silnika, mimo że powinno do tego dojść (lub samoczynnie go włączy), nie musi to od razu świadczyć, że doszło do awarii. Po prostu system może wykryć np., że akumulator jest niedoładowany, więc pracujący silnik jest potrzebny, by doładować baterię. A to niejedyna tego typu sytuacja.

System start-stop zadziała tylko:

• gdy poziom naładowania akumulatora nie spadnie poniżej dopuszczalnej normy,
• gdy silnik osiągnie odpowiednią temperaturę,
• gdy turbosprężarka nie wymaga chłodzenia,
• gdy temperatura na zewnątrz nie jest zbyt wysoka lub zbyt niska (zakłócone zostałoby działanie klimatyzacji/ogrzewania),
• gdy temperatura paliwa nie jest zbyt wysoka,
• gdy samochód nie stoi na pochyleniu, po którym może się samoczynnie potoczyć.

Zalety systemu start-stop

O zaletach używania systemu start-stop w postaci ekonomii i ochrony środowiska już pisaliśmy. Pytanie tylko, czy w rzeczywistości wygląda to wszystko równie dobrze jak w teorii?

W gruncie rzeczy wiele zależy w tym względzie od samego kierowcy oraz warunków panujących na drodze. Oszczędność paliwa przy korzystaniu z systemu start-stop jak najbardziej jest możliwa, choć lepiej nie dowierzać w tym względzie producentom, którzy lubią zawyżać statystyki. Patrząc realistycznie, stosowanie systemu pozwala jednak na zaoszczędzenie ok. 1-3% paliwa, w najbardziej optymistycznym wariancie do 10% – niewiele, ale patrząc już na roczny koszt benzyny czy oleju napędowego, zawsze coś.

Trzeba jednak pamiętać, że o takim poziomie oszczędności można mówić tylko w najbardziej sprzyjających okolicznościach. Te natomiast systemowi start-stop zapewnia jazda w mieście, gdzie zatrzymywanie się jest zdecydowanie najczęstsze. W przypadku bardziej zróżnicowanej eksploatacji, oszczędności są już znikome.

Podobnie wygląda sytuacja z proekologicznymi zaletami systemu. Owszem, bez wątpienia przyczynia się on choćby do redukcji poziomu emisji spalin czy zmniejszenia hałasu, ale w gruncie rzeczy korzystają na tym bardziej producenci (muszący spełniać coraz bardziej restrykcyjne przepisy) niż kierowcy.

Wady systemu start-stop

Jak widać, zalety systemu start-stop nie należą do najbardziej oczywistych i zauważalnych gołym okiem. A jak jest z wadami? Te również są dyskusyjne, jednak kolejne lata używania tego rozwiązania w samochodach pozwala wyciągać coraz więcej wniosków.

A te nie są niestety optymistyczne dla kierowców, bo okazuje się, że korzystanie z systemu start-stop wiąże się z zagrożeniem w postaci niekorzystnego wpływu na jednostkę napędową oraz jej podzespoły. Oczywiście, te są przystosowane do znacznie częstszego włączania i wyłączania, a przez to bardziej wytrzymałe, ale po pierwsze – zwiększa to koszt ich wymiany lub naprawy, a po drugie – nawet ta zwiększona wytrzymałość ma swoje granice.

Gdy więc w końcu zajdzie potrzeba wymiany jakiegoś elementu (np. akumulatora, który w przypadku samochodów z systemem start-stop powinien działać niezawodnie ok. 5 lat, ale także równie mocno obciążonych alternatora i rozrusznika), to powinieneś spodziewać się większych wydatków. Doliczając do nich jeszcze np. koszt droższego oleju silnikowego czy filtrów oleju, szybko zapomnisz o oszczędnościach na paliwie.

Komu opłaca się system start-stop?

Biorąc to wszystko pod uwagę, trudno uznać auta z systemem start-stop za szczególnie korzystne dla kierowców. Zainteresować się nimi powinni przede wszystkim ci właściciele aut, którzy poruszają się nimi głównie po mieście. Wówczas przejechanie nawet kilkunastu kilometrów może wymagać wielokrotnego zatrzymywania się po drodze – w takich warunkach działanie systemu start-stop może przynieść realne oszczędności.

W przeciwnym razie niestety trudno o nich mówić, mogą z kolei pojawiać się realne problemy związane ze zużyciem drogich podzespołów, co ostatecznie zwiększy koszt eksploatacji auta. Inna sprawa, że chcąc nie chcąc i tak zbliżamy się do sytuacji, w której do stosowania systemu start-stop trzeba będzie się mimo wszystko przyzwyczaić. Staje się on bowiem na tyle powszechnym rozwiązaniem, że stopniowo będzie w niego wyposażona coraz większa liczba samochodów, również tych dostępnych na rynku wtórnym.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o system start-stop