Jak zadbać o bezpieczeństwo dziecka w samochodzie?

Przewożenie dzieci w samochodzie według prawa

Zasady przewożenia dzieci w samochodzie są uregulowane w ustawie Prawo o ruchu drogowym (Dz.U.2020.0.110).

Pojazd M1 to pojazd, który ma nie więcej niż 8 miejsc (poza miejscem kierowcy), tj. samochód osobowy. Pojazd N1 to pojazd zaprojektowany do przewozu ładunków, którego łączna masa nie przekracza 3,5 ton. Z kolei pojazd N2 ma masę od 3,5 do 12 ton, a oznaczenie N3 odnosi się do pojazdów przeznaczonych do przewozu ładunków, które mają masę większą niż 12 ton.

Obecny kształt ustawy wynika z nowelizacji sprzed kilku lat, której celem było dostosowanie polskich przepisów do wymogów unijnych. Zrezygnowano z głównego kryterium, którym był wiek dziecka, co jest słuszne, ponieważ starsze dziecko może być niższe i lżejsze od młodszego kolegi. Aktualnie przewożenie dziecka w foteliku samochodowym lub innym urządzeniu przytrzymującym dla dzieci jest uzależnione od wzrostu pociechy, chociaż są przewidziane również wyjątki.

1. Dziecko, które ma co najmniej 135 cm wzrostu, może być przewożone na tylnym siedzeniu bez fotelika, jeśli ze względu na masę i wzrost dziecka nie jest możliwe przewożenie go w foteliku. W takim wypadku zabezpieczeniem są tylne pasy bezpieczeństwa. Wynika to z art. 39 ust. 3b ustawy Prawo o ruchu drogowym.
2. Jeżeli w samochodach osobowych oraz w samochodach typu M1, N1 jest przewożona trójka dzieci, zezwala się na przewożenie dziecka, które ukończyło 3 lata bez fotelika (z użyciem samych pasów bezpieczeństwa), jeśli pozostała dwójka dzieci siedzi w fotelikach i niemożliwe jest zamontowanie kolejnego. Uwaga: wtedy wszystkie dzieci muszą być przewożone na tylnym siedzeniu. Przepis zawarty w art. 39 ust. 3c ustawy Prawo o ruchu drogowym to jedyna regulacja, która wprowadza kryterium wieku.

Inne urządzenia przytrzymujące dzieci w samochodzie to np. podkładki, które są omówione w dalszej części poradnika, lub nosidełka. Używane urządzenie musi spełniać unijne warunki i być dostosowane do masy oraz wzrostu dziecka. Oczywiste jest, że ten sam model fotelika nie jest odpowiedni zarówno dla rocznego dziecka, jak i dla pięciolatka. Ważna jest również prawidłowa instalacja krzesełka, na co zwraca uwagę sam ustawodawca.

Kary za przewożenie dziecka bez fotelika

Osoby, które przewożą dzieci bez fotelika, nie tylko narażają pociechę na niebezpieczeństwo, ale również popełniają wykroczenie, za które grozi mandat w wysokości 300 zł oraz nawet 15 punktów karnych – 5 punktów za jedno dziecko, 10 punktów za dwoje i 15 za troje.

Na taką samą karę są narażone również osoby, które:

• używają fotelików lub innych urządzeń przytrzymujących, jednak robią to niezgodnie z zasadami (tj. zaleceniami producenta),
• przewożą dziecko w foteliku tyłem do kierunku jazdy, jeśli fotelik montowany jest na przednim siedzeniu i nie została wyłączona poduszka powietrzna.

Bezpieczeństwo dziecka w samochodzie – standardy unijne

Jak już wskazano wcześniej, zmiany w polskim ustawodawstwie były podyktowane koniecznością dostosowania polskich przepisów do wymogów unijnych.

Unia nieustannie zmierza do zapewnienia jak największego bezpieczeństwa dzieciom przewożonym w samochodach. Dzięki standardom unijnym, a konkretnie normie ECE 16, we wszystkich państwach europejskich należy wyłączyć poduszkę powietrzną, gdy dziecko jest przewożone w foteliku na przednim fotelu, ale tyłem do kierunku jazdy. Stosowanie się do tej reguły ma zapewnić dziecku większe bezpieczeństwo.

To jednak nie wszystko. Od lat mówi się, że fotelik również na tylnym siedzeniu powinien być zamontowany tyłem do kierunku jazdy. Dlaczego? Ze względu na budowę ciała, w szczególności delikatne kręgi, dzieci są narażone na ogromne obciążenie, gdy dojdzie do wypadku. Główka dziecka stanowi aż ¼ całej powierzchni ciała, dlatego gdy dojdzie do uderzenia, a dziecko będzie podróżowało przodem do kierunku jazdy, główka z dużą siłą poleci do przodu. Wtedy może dojść do przerwania kręgów. 

Jeśli fotelik z dzieckiem jest ulokowany tyłem do kierunku jazdy w momencie wypadku, siła uderzenia rozkłada się na większą powierzchnię, tym samym ryzyko urazów jest mniejsze. Dlatego też celem UE jest wprowadzenie obowiązku przewożenia dzieci do 4. roku życia w foteliku zamontowanym tyłem we wszystkich państwach członkowskich.

Warto również podkreślić, że UE od lat pracuje nad tym, aby sama jakość fotelików używanych przez podróżujących była na jak najwyższym poziomie. W związku z tym foteliki i inne urządzenia przytrzymujące muszą spełnić odpowiednie wymogi, aby zostać dopuszczone do sprzedaży. Od 2013 roku UE stopniowo wdraża nową normę ECE R129, która działała równolegle z ECE R44. Od września 2023 roku norma R129/i-Size zastąpiła starszą normę ECE R44, dzięki czemu sprzedawane foteliki samochodowe spełniają nowe wytyczne – celem jest poprawa bezpieczeństwa dzieci!

Czy dziecko może podróżować bez fotelika?

W ustawie Prawo o ruchu drogowym przewidziano kilka wyjątków, kiedy dziecko nie musi być przewożone w foteliku.

Jak już wyżej wspomniano, dziecko, które ma co najmniej 135 cm wzrostu, może być przewożone bez fotelika na tylnym siedzeniu, jeśli ze względu na masę dziecka niemożliwe jest umieszczenie go w foteliku. Jeśli przewozisz trójkę dzieci i wszystkie podlegają pod obowiązek przewożenia w foteliku, to trzecie dziecko może być przewożone bez fotelika, jeśli równocześnie: niemożliwe jest zamontowanie trzeciego fotelika, a maluch skończył 3 lata.

Poza wskazanymi powyżej przypadkami wyjątki dotyczą też innych wskazanych w Kodeksie drogowym sytuacji.

Z powyższego wynika, że nie ma obowiązku przewożenia dziecka w foteliku bez względu na wzrost, jeśli jest transportowane taksówką, karetką, pojazdem policyjnym (lub innych wskazanych służb) lub jego stan zdrowia jest przeciwwskazaniem do przewożenia w foteliku i jest to udokumentowane zaświadczeniem lekarskim.

Jak wybrać fotelik samochodowy dla dziecka?

Kupując fotelik, zwróć uwagę na zalecenia producenta, które dotyczą nie tylko sposobu zamontowania w samochodzie, ale również dopasowania danego modelu do wagi dziecka. W regulaminie nr 44 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG/ONZ) wyróżniono pięć grup wagowych fotelików samochodowych.

Tabela pokazuje grupy główne. Na rynku dostępne są również foteliki z grup pośrednich, tj. przeznaczone dla szerszego wariantu wagowego. Plusem fotelików z grupy pośredniej jest dłuższe użytkowanie przez rosnące dziecko, są więc korzystniejszą opcją pod względem finansowym. Pamiętaj jednak, że chociaż foteliki z grup głównych są droższe, to z pewnością są też bardziej dopasowane do sylwetki dziecka.

W normie ECE R129/i-Size klasyfikacja fotelików związana jest ze wzrostem dziecka i wiekiem. W pierwszej fazie R129/01 wprowadzono foteliki dla dzieci o wzroście do 105 cm. W kolejne dla dzieci mierzących od 105 do 150 cm. Natomiast homologacja R129/03 z grudnia 2018 roku zezwala na korzystanie z fotelików dawnej kategorii od 9 kg do 36 kg i minimum 15 miesięcy, jeśli urządzenie montowane jest za pomocą ISOFIX i ma nogę stabilizującą.

Montaż fotelika samochodowego – jak to zrobić?

Fotelik spełniający najwyższe standardy bezpieczeństwa nie ochroni dziecka, jeśli nie będzie prawidłowo zamontowany. 

1. Najlepszym miejscem na montaż fotelika jest tylna kanapa samochodu. Przewożenie dziecka z przodu może okazać się niebezpieczne, jeśli zapomnisz o wyłączeniu poduszki powietrznej. Nie bez powodu w wielu krajach wprowadzono zakaz przewożenia dziecka w foteliku na przednim siedzeniu. 

2. Fotelik powinien być montowany tyłem. Dlaczego? Dziecko przypięte jest do fotelika za pomocą pasów, jego ciało jest zabezpieczone – poza głową. W przypadku zderzenia czołowego główka dziecka leci z dużą siłą do przodu. Siła uderzenia skupia się na głowie i szyjnym odcinku kręgosłupa dziecka. W wyniku działania dużej siły może dojść do przerwania kręgów. Dlatego posadzenie dziecka tyłem do kierunku jazdy zapewni mu większe bezpieczeństwo. Jeśli dojdzie do wypadku, siła uderzenia rozłoży się na większą powierzchnię ciała dziecka, co może je ocalić nawet przed śmiercią. Foteliki z grupy 0+ powinny być zawsze montowane tyłem.

3. Fotelik powinien być zamocowany za pomocą pasów lub systemu Isofix. Starsze samochody (sprzed 2005 roku) nie mają uchwytów pozwalających na montaż Isofix, dlatego ich właściciele muszą montować foteliki za pomocą pasów bezpieczeństwa. Zrób to zgodnie z instrukcją i zaleceniami producenta. Foteliki często mają oznaczenia objaśniające sposób zapięcia pasów bezpieczeństwa. Ważne, aby biodrowa część pasa trzymała stabilnie dół, a część barkowa górę. W przypadku starszego dziecka pas lokuje się inaczej – tak, aby przebiegał po ciele pociechy. W instrukcji producenta z pewnością znajdziesz pomocne wskazówki.

Dużo łatwiejszą opcją niż używanie pasów bezpieczeństwa jest montaż fotelika za pomocą systemu Isofix. Nowsze samochody mają specjalne uchwyty, dzięki którym możliwe jest sprawne przymocowanie. Fotelik wsuwany jest do uchwytów, charakterystyczne kliknięcie świadczy o tym, że fotelik został poprawnie zamontowany. Ponadto na rynku dostępne są podkładki Isofix, które montuje się na stałe w samochodzie. Odgrywają rolę elementu pośredniego, do którego wpinany jest fotelik. Jest to niezwykle wygodna opcja, jeśli fotelik jest często wypinany (np. gdy rodzice korzystają z dwóch samochodów). Dodatkową zaletą bazy jest to, że można regulować poziom siedziska.

Podkładka dla dziecka przewożonego autem jako alternatywa dla fotelika samochodowego, ale czy skuteczna?

Podkładka samochodowa, nazywana również podstawką, jest stosowana do przewożenia starszych dzieci w samochodzie, które mimo wieku są wciąż niskie. Funkcja podkładki sprowadza się do podwyższenia ciała dziecka w pozycji siedzącej tak, aby pas bezpieczeństwa był umiejscowiony na odpowiedniej wysokości. Czy jednak rzeczywiście tak jest? Czy tania podkładka dla dziecka przewożonego autem to dobry wybór? Co musisz o niej wiedzieć? 

1. Podkładki są przeznaczone dla dzieci ważących od 15 do 36 kg.

2. Podkładki samochodowe nie chronią dzieci w takim stopniu jak klasyczne foteliki do auta. Oczywiście pomagają podwyższyć ciało dziecka w pozycji siedzącej, dzięki czemu pas wydaje się poprawnie przytrzymywać pociechę. Dlaczego tylko wydaje się? Bo podkładki samochodowe nie mają prowadnicy pasa bezpieczeństwa, która ułatwia jego idealne położenie. W efekcie jest ono zależne od wysokości podstawki dla dziecka i jego wzrostu, a pas może się przesuwać.

3. Chociaż wiele podstawek posiada możliwość przymocowania za pomocą systemu Isofix, dostępne są również takie, których w żaden sposób nie montuje się do siedzeń samochodowych, przez co nie są stabilne. Mogą przesuwać się podczas jazdy, więc tym bardziej nie zostaną na miejscu w momencie uderzenia w wypadku. W efekcie istnieje ryzyko, że dziecko może wyślizgnąć się razem z podkładką spod pasów bezpieczeństwa.

4. Podkładka dziecięca nie chroni ciała dziecka z boku ani nie zabezpiecza główki.

Pomimo wskazanych wyżej wad podkładka dla dziecka może być używana zgodnie z prawem, jeśli ma odpowiednie certyfikaty (ECE R44/04 lub ECE R44/03). Pamiętaj jednak, że samo spełnienie oficjalnych wymagań nie oznacza, że podkładka samochodowa to tak samo idealna opcja jak fotelik. Co prawda podstawka generuje mniejszy wydatek, ale to droższy fotelik samochodowy o wiele lepiej chroni dziecko, a jak wiadomo, jego bezpieczeństwo jest bezcenne.

Stresujesz się, nie widząc dziecka przewożonego na tylnym siedzeniu? Kup lusterko do jego obserwacji!

Jak już wielokrotnie wspomniano, najlepszym sposobem na przewożenie najmłodszych dzieci jest posadzenie ich w foteliku na tylnej kanapie i tyłem do kierunku jazdy. Wielu rodziców czuje się jednak zestresowanych, kiedy nie może spoglądać na swoją pociechę. Dobrym rozwiązaniem w tej sytuacji jest zamontowanie lusterka do obserwacji dziecka. 

Dzięki specjalnemu lusterku rodzic kierujący samochodem nie musi się obracać, aby spojrzeć na dziecko. Wystarczy przymocować lusterko do tylnej szyby lub zagłówka fotela, oczywiście pod odpowiednim kątem. Jak to działa? Rodzic, nie obracając się, patrzy w lusterko wsteczne, w którym widzi dziecko odbijające się w lusterku tylnym. Powinno zapewniać szerokie pole widzenia i mieć funkcję regulacji kąta pochylenia.

Przewożenie dziecka za granicą – co musisz wiedzieć?

Przepisy w poszczególnych krajach Unii Europejskiej dotyczące przewożenia dzieci w foteliku nie są do końca jednolite, w związku z tym zapoznaj się z obowiązującymi regulacjami przed wyjazdem z dzieckiem.

W każdym kraju bezwzględnie nie możesz przewozić dziecka w foteliku na przednim siedzeniu, jeśli nie wyłączysz poduszki powietrznej. Niektóre państwa traktują ten temat jeszcze rygorystyczniej, zabraniając przewożenia dzieci w określonym wieku na przednim siedzeniu. Surowsze przepisy obowiązują m.in. w Białorusi, Bułgarii, Czarnogórze, Chorwacji, Grecji, Holandii, Francji, Niemczech, Portugalii, Hiszpanii, Rumunii, Słowenii, na Litwie oraz we Włoszech.

Na tle tych państw wyróżnia się Norwegia, w której wprowadzono dodatkowy wymóg, mianowicie przewożenie dziecka, które nie ukończyło 4. roku życia, w foteliku zamontowanym tyłem do kierunku jazdy. Unia Europejska planuje wprowadzić taki standard we wszystkich państwach członkowskich.

Co zrobić, gdy widzisz dziecko zamknięte w samochodzie?

W sezonie letnim media po stokroć przestrzegają opiekunów dzieci przed pozostawieniem ich w rozgrzanym samochodzie – nawet na chwilę. Niejednokrotnie zignorowanie tej zasady skończyło się tragedią. Dlatego co roku, gdy nadchodzą upały, służby ratunkowe oraz specjaliści kierują do rodziców apel, aby pod żadnym pozorem nie zostawiać dziecka w rozgrzanym samochodzie. 

Temperatura w aucie rośnie bardzo szybko. W zaledwie kilkanaście minut może osiągnąć wartość nawet do 90°C. Tym samym dziecko pozostawione w samochodzie narażone jest na ogromne niebezpieczeństwo. Przebywając w rozgrzanym aucie, dziecko odwadnia się, dochodzi do przegrzania organizmu, pojawia się niewydolność krążenia, może dojść do udaru, a w konsekwencji nawet do zatrzymania krążenia. W takiej sytuacji liczą się minuty! Rokrocznie prowadzone są kampanie, które nawołują, aby każda osoba, która zobaczy dziecko pozostawione bez opieki w rozgrzanym aucie, zareagowała.

Jak postąpić w takiej sytuacji? Przede wszystkim zorientuj się, czy w pobliżu samochodu nie ma opiekuna dziecka, jeśli nie – najlepiej niezwłocznie zawiadom odpowiednie służby. Zastukaj w szybę, aby sprawdzić, czy dziecko reaguje i w jakim jest stanie. Jeśli widzisz, że dziecko jest osowiałe i nie daje znaku życia, reaguj natychmiast, nie czekając na przyjazd służb. Sprawdź, czy którekolwiek z drzwi są otwarte. Jeśli samochód jest zamknięty, wybij szybę i wyciągnij dziecko. Pamiętaj, żeby nie wybijać szyby, która jest najbliżej dziecka, bo ułamki szkła mogłyby je ranić.

Czy to legalne działanie? Tak. Ze strony prawnej należy wskazać, że osoba, która wybije szybę w cudzym samochodzie w celu ratowania zdrowia i życia dziecka, działa w stanie wyższej konieczności.

Stan wyższej konieczności to okoliczność wyłączająca winę. W opisanej sytuacji życie dziecka niewątpliwie przedstawia wartość wyższą niż samochód, w związku z tym interwencja osoby trzeciej jest w pełni uzasadniona.

Osoba która nie zareaguje, sama naraża się na odpowiedzialność karną.

Każdy z nas ma ustawowy obowiązek udzielenia pomocy osobie, która narażona jest na niebezpieczeństwo. Liczne sytuacje opisywane w wiadomościach pokazują, że w przypadku dzieci zamkniętych w samochodzie liczy się szybka reakcja. Jeśli widzisz dziecko pozostawione w aucie, zareaguj, Twoje działanie może uratować jego życie.

Czy fotelik samochodowy musi być ubezpieczony?

Ubezpieczenie fotelika samochodowego dziecka jest opcjonalne. Opiekunowie mają do wyboru dwa rozwiązania: 

• zakup autocasco, które obejmuje ochroną fotelik i ma oddzielną sumę ubezpieczenia na wypadek jego uszkodzenia lub zniszczenia, np. 2000 zł,
• zakup rozszerzenia AC, czyli ubezpieczenia fotelika samochodowego.

Ubezpieczenie może obejmować zarówno uszkodzenie, zniszczenie fotelika dziecięcego w wyniku zdarzenia drogowego, jak i jego kradzież z samochodu lub włącznie z nim. W przypadku zgłoszenia szkody z ubezpieczenia fotelika warto mieć instrukcję danego modelu z zaleceniami producenta.

Dlaczego?

O ile fotelik uczestniczący w stłuczce czy wypadku może nie mieć żadnych widocznych uszkodzeń, o tyle i tak należy go wymienić na nowy. Dzieje się tak, bo podczas zderzenia samochodu z innym obiektem zewnętrznym fotelik absorbuje siłę uderzenia. W efekcie – nawet jeśli nie powstanie zgniecenie na jego powierzchni, można powiedzieć, że fotelik zostaje osłabiony i podczas kolejnego zdarzenia może nie być tak skuteczny

Jeśli producent nie oferuje darmowej wymiany fotelika na nowy w okresie gwarancji, pozostaje zwrócić się do ubezpieczyciela z wnioskiem o odszkodowanie z ubezpieczenia OC sprawcy zdarzenia lub z własnego AC. Więcej o tym przeczytasz w artykule Ubezpieczenie fotelika samochodowego.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o przewożenie dzieci w samochodzie

Autor artykułu: Agnieszka Kazimierczak

Od 2019 roku jest członkiem Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu, gdzie odbywa aplikację radcowską. Doświadczenie zawodowe zdobywała we wrocławskich kancelariach, pracując u boku profesjonalistów. Pomagała konsumentom w sporach z ubezpieczycielami. Swoją wiedzą i doświadczeniem dzieli się z czytelnikami mubi.pl.