Kategoria A, B, D czy T – uprawnienia do prowadzenia pojazdów w Polsce
Dziś mało kto jest w stanie wyobrazić sobie codzienne funkcjonowanie bez samochodu. Zakupy, dojazd do pracy czy wakacyjna podróż to tylko niektóre potrzeby związane z przemieszczaniem się. Inni z kolei potrzebują samochodu w pracy. Taksówkarze, agenci nieruchomości lub ubezpieczeniowi nie mogliby utrzymać się, gdyby nie korzystali z auta.
W tym artykule przeczytasz:
- Jakie kategorie pojazdów wyróżnia się w Polsce?
- Czego dotyczą uprawnienia prawa jazdy kategorii B?
- Ile zapłacisz za wyrobienie prawa jazdy?
- Ile trwa wyrabianie prawa jazdy?
- Kto może otrzymać prawo jazdy?
- Jakimi rodzajami pojazdów może jeździć osoba posiadająca prawo jazdy danej kategorii?
- W jakich sytuacjach kierowca może stracić prawo jazdy?
- Co grozi za jazdę bez prawa jazdy?
- Jak odzyskać utracone prawo jazdy?
Jakie kategorie pojazdów wyróżnia się w Polsce?
Choć najpopularniejszą kategorią pojazdów jest kat. B, czyli obejmująca przede wszystkim samochody osobowe, z których korzysta wiele osób, to nie jest to jedyna klasa. Jakie inne kategorie pojazdów wyróżnia się w naszym kraju?
- kategoria AM,
- kategoria A,
- kategoria A1,
- kategoria A2,
- kategoria B1,
- kategoria B,
- kategoria B+E,
- kategoria C,
- kategoria C1,
- kategoria C1+E,
- kategoria C+E,
- kategoria D,
- kategoria D1,
- kategoria D1+E,
- kategoria D+E,
- kategoria T,
- kategoria dotycząca prowadzenia tramwaju.
Każda kategoria uprawnia do prowadzenia innych pojazdów. Z niektórych można korzystać bez konieczności zdawania osobnego egzaminu, np. motorowerem może jeździć posiadacz prawa jazdy kat. B (nie musi dodatkowo zdawać egzaminu w kat. AM). Egzamin na prawo jazdy poszczególnych kategorii mogą zdawać również osoby w różnym wieku. Jakie pojazdy można prowadzić w ramach danej kategorii i ile trzeba mieć lat?
Do uzyskania uprawnień do prowadzenia niektórych pojazdów wymagane jest zdanie testu psychologicznego. Jest tak w wypadku prawa jazdy kategorii C, C+E, C1, C1+E, D, D+E, D1 i D1+E oraz w wypadku osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania tramwajem. Psychotest trzeba zdać również po utracie prawa jazdy innych kategorii, po spowodowaniu wypadku, zdobyciu 24 punktów karnych, kierowaniu pojazdem w stanie nietrzeźwości i popełnieniu dwóch wykroczeń w okresie próbnym.
Czego dotyczą uprawnienia prawa jazdy kategorii B?
W Polsce prawo jazdy kategorii B można zdobyć już w wieku 18 lat. Wystarczy przejść kursu prawa jazdy obejmujący szkolenie teoretyczne i praktyczne. Kurs pomaga zdobyć wiedzę przede wszystkim na temat przepisów ruchu drogowego, zasad bezpieczeństwa i pierwszej pomocy, a także obsługi pojazdu, jazdy czy parkowania. Po ukończeniu kursu należy zdać egzamin teoretyczny i praktyczny w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego (WORD). Egzamin teoretyczny składa się z 32 pytań na temat przepisów i zasad bezpieczeństwa, a egzamin praktyczny sprawdza umiejętności prowadzenia pojazdu.
Prawo jazdy kategorii B uprawnia do prowadzenia:
- pojazdów osobowych i dostawczych o masie do 3,5 t,
- zespołu pojazdów o masie do 3,5 t,
- pojazdów kategorii AM,
- motocykli o masie do 125 cm3,
- ciągnika, pojazdu wolnobieżnego lub zespołu takich pojazdów.
Ile zapłacisz za wyrobienie prawa jazdy?
Koszt związany z wyrobieniem prawa jazdy wynosi kilka tysięcy złotych. Dokładna cena zależy od lokalizacji, szkoły jazdy i wielu innych czynników.
W skład opłat związanych z wyrobieniem prawa jazdy, wchodzi:
- kurs (od 2500 zł do 4000 zł),
- dodatkowe lekcje doszkalające (od 100 zł do 150 zł za godzinę),
- badania lekarskie (200 zł),
- egzamin praktyczny (200 zł),
- zdjęcia do dokumentu prawa jazdy (około 50 zł),
- dokument prawa jazdy (100,50 zł).
Ile trwa wyrabianie prawa jazdy?
Sam kurs na prawo jazdy trwa zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od częstotliwości zajęć i liczby godzin jazdy. Standardowy kurs obejmuje około 30 h jazd i 30 h teorii.
Na egzamin teoretyczny i praktyczny trzeba czekać kilka dni lub tygodni od zakończenia kursu, zależnie od dostępnych terminów w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego.
Po zdaniu egzaminów państwowych na prawo jazdy trzeba złożyć wniosek o wydanie dokumentu potwierdzającego uprawnienia w urzędzie. Czas oczekiwania na jego przetworzenie i wydanie zazwyczaj wynosi od 7 do 14 dni roboczych. W przypadku dodatkowych formalności lub problemów z dokumentacją czas ten może się wydłużyć.
Cały proces wyrabiania prawa jazdy od momentu rozpoczęcia kursu do chwili otrzymania prawa jazdy może trwać kilka miesięcy. W przypadku dodatkowych opóźnień związanych np. z oczekiwaniem na termin egzaminów, czy powtarzaniem egzaminów, czas ten może się wydłużyć.
Kto może otrzymać prawo jazdy?
Z racji tego, że najwięcej osób interesuje się wyrobieniem prawa jazdy na samochód osobowy, a te uprawnienia można otrzymać po ukończeniu 18. roku życia, przyjęło się, że to właśnie uzyskanie pełnoletności uprawnia do prowadzenia pojazdów. Jednak granica wiekowa może być inna w zależności od kategorii pojazdu, o której jest mowa. Przykładowo motorowery mogą prowadzić już 14-latkowie, czterokołowce (np. quady) są dostępne dla 16-latków, a autobus dopiero dla tych, którzy ukończyli 24 lata.
Wiek nie jest jednak jedynym wyznacznikiem. To, czy zainteresowany będzie mógł usiąść za kółkiem, zależy również od wyniku badania lekarskiego i oczywiście od wyniku egzaminu na prawo jazdy.
Jakimi rodzajami pojazdów może jeździć osoba posiadająca prawo jazdy danej kategorii?
Niewielu kierowców zdaje sobie sprawę, że posiadając prawo jazdy kategorii B, ma uprawnienia nie tylko do prowadzenia samochodów osobowych, ale także motorowerów, czterokołowców czy pojazdów z przyczepą, czyli pojazdów kat. AM. Pojazdy z tej kategorii (AM) mogą prowadzić również posiadacze prawa jazdy innych kategorii, m.in. kat. A, A1, A2 i B1. Kategorie A1 i A2 gromadzą przede wszystkim pojazdy z przyczepą, czyli zespoły pojazdów oraz motocykle. Różnica między nimi tkwi jednak w mocy motocyklów oraz pojemności ich silników.
Przeczytaj też: Cena OC motocykla a pojemność silnika – większy znaczy tańszy!
| Cechy motocykla, który można prowadzić, posiadając prawo jazdy kat. A1 | Cechy motocykla, który można prowadzić, posiadając prawo jazdy kat. A2 |
|---|---|
| moc: do 11 kW | moc: do 35 kW |
| pojemność silnika: do 125 cm3 | – |
| stosunek mocy do masy własnej: do 0,1 kW/kg. | stosunek mocy do masy własnej: do 0,2 kW/kg. |
Kategoria A obejmuje wszystkie rodzaje motocykli, wspomniane już pojazdy z kat. AM oraz pojazdy z przyczepą.
Oprócz kategorii B, wyróżnia się również pojazdy z kat. B1, które obejmują jedynie czterokołowce, czyli np. quady, a także pojazdy mieszczące się w kat. AM. Kategoria B+E umożliwia poruszanie się zespołami pojazdów należącymi do kat. B, ale także ciągnikiem rolniczym z przyczepą oraz pojazdem wolnobieżnym z przyczepą.
Posiadaczy prawa jazdy kat. B ucieszy fakt, że planowane rozszerzenie ich uprawnień weszło w życie pod koniec 2021 roku. Od 24 grudnia 2021 roku osoby z prawem jazdy kat. B, które dotychczas mogły prowadzić auta o masie do 3,5 t, mogą kierować pojazdami o masie do 4,25 t. Warunkiem jest posiadanie uprawnień do prowadzenia aut osobowych (B) przynajmniej od 2 lat oraz kierowanie samochodów z napędem alternatywnym. UWAGA! Nadwyżka masy ponad 3,5 t musi wynikać z korzystania właśnie z paliw alternatywnych.
O ile pojazdy kat. B obejmują przede wszystkim auta osobowe, których waga nie przekracza 3,5 t (na razie), to pojazdy należące do kat. C mogą ważyć więcej. Kategoria C1 różni się od kat. C tylko tym, że samochody, które obejmuje, mogą mieć maksymalnie 7,5 t. wagi. Poza tym do kat. C i C1 należą:
- pojazdy kat. AM,
- pojazdy z przyczepą o wadze do 750 kg,
- pojazdy wolnobieżne,
- pojazdy wolnobieżne z lekką przyczepą (do 750 kg)
- ciągniki rolnicze,
- ciągniki rolnicze z lekką przyczepą (do 750 kg).
Warto wspomnieć również o pojazdach należących do kategorii: C1+E oraz C+E. Należą do nich ciągniki rolnicze z przyczepami oraz pojazdy wolnobieżne z przyczepami. Oprócz nich pojazdem kat. C1+E jest pojazd z kat. C1 z przyczepą (o łącznej wadze do 12 t), natomiast pojazdem kat. C+E jest pojazd kat. C z przyczepą.
Podobny podział dotyczy pojazdów kat. D, D1, D+E oraz D1+E. Różnica w stosunku do kat. C i podobnych jest taka, że osoby z uprawnieniami kat. D mogą poruszać się autobusami, także tymi z lekką przyczepą. Kategoria D1 bardziej precyzuje parametry autobusu, który może prowadzić uprawniony kierowca. W tym przypadku mowa jest o autobusach do 8 m długości i z 17 miejscami wewnątrz (łącznie z miejscem dla kierowcy).
Kategoria T, wbrew pozorom, nie pozwala na prowadzenie tramwaju. To umożliwiają osobne uprawnienia (kat. Tramwaj). Posiadacze prawa jazdy kat. T mogą jeździć ciągnikiem rolniczym (także z przyczepą), pojazdem wolnobieżnym (również z przyczepą) oraz pojazdami kat. AM.
W jakich sytuacjach kierowca może stracić prawo jazdy?
Do 21 stycznia 2013 roku osoby, które zdały egzamin na prawo jazdy, otrzymywały dokument wydany bezterminowo. Od tamtej pory każde wyrobione prawo jazdy posiada datę ważności. Trzeba je wymieniać co 15 lat. Zmiana prawa w tej kwestii nie oznacza jednak, że kierowcy będą musieli powtórnie zdawać egzamin, aby otrzymać nowe uprawnienia. Wymianie podlega jedynie dokument.
Zdarzają się jednak sytuacje, że prawo jazdy zostanie odebrane kierowcy. Co może być przyczyną utraty uprawnień do prowadzenia pojazdów?
- Przekroczenie limitu punktów karnych, które kierowca zebrał w ciągu roku.
- Utrata kwalifikacji.
- Zmiana stanu zdrowia (fizycznego lub psychicznego), uniemożliwiająca prowadzenie pojazdu, np. pogorszenie wzroku lub zaburzenia psychiczne.
- Nieprzystąpienie do egzaminu lub do badań lekarskich
Od 17 września 2023 roku punkty karne są anulowane po 12 miesiącach od dnia opłacenia mandatu.
Co grozi za jazdę bez prawa jazdy?
Prawo jazdy może zostać odebrane z różnych powodów. Jeśli policja lub inne organa zatrzymają dokument na określony czas, a kierowca mimo tego wsiądzie za kółko, naraża się na przedłużenie zakazu prowadzenia pojazdów do 6 miesięcy lub cofnięcie uprawnień do prowadzenia pojazdów.
Jeśli kierowcy odebrano prawo jazdy na stałe, a ten nie będzie stosował się do zakazu, musi liczyć się z poważniejszymi konsekwencjami. Grożą mu 2 lata więzienia, zakaz prowadzenia pojazdów do 15 lat lub grzywnę w wysokości od 10 do 540 dziennych stawek (dzienna stawka może sięgać od 10 do 2000 zł). Złamanie wydanego przez sąd zakazu to już ryzyko pozbawienia wolności od 3 miesięcy nawet do 5 lat, karę grzywny w wysokości od 10 do 540 dziennych stawek (dzienna stawka może sięgać od 10 do 2000 zł) oraz zakaz prowadzenia pojazdów do 15 lat.
Jak odzyskać utracone prawo jazdy?
Brak prawa jazdy uniemożliwia prowadzenie pojazdu. Osoba, która wsiądzie za kierownicę, mimo że dokument został jej odebrany, naraża się na nieprzyjemne konsekwencje: prawne i finansowe. Nie da się ukryć, że odebranie prawa jazdy nie jest komfortowe. Tym bardziej, jeśli samochód i możliwość korzystania z niego są potrzebne na co dzień. Po utracie prawa jazdy można zatem odzyskać uprawnienia. Konieczne jest jednak zgłoszenie się do starosty po swego rodzaju skierowanie, a następnie z tym dokumentem zgłoszenie się do ośrodka, w którym odbędą się egzaminy. Ponowne zdanie testu teoretycznego i egzaminu praktycznego to bowiem jedyny sposób na odzyskanie możliwości korzystania z pojazdów. Podobnie jak w przypadku pierwszego przystąpienia do egzaminu, tak w przypadku niepowodzeń po utracie uprawnień można podchodzić do niego kilkakrotnie.
- Prawo jazdy może otrzymać osoba, która ukończyła wymagany wiek, nie ma przeciwwskazań lekarskich oraz pozytywnie zdała egzaminy na prawo jazdy.
- Posiadając prawo jazdy kat. B, można prowadzić nie tylko samochód osobowy, ale także pojazd kat. AM, samochód z przyczepą czy ciągnik rolniczy.
- Prawo jazdy może zostać odebrane, gdy kierowca straci kwalifikacje, nie przejdzie pozytywnie badań lekarskich lub przekroczy roczny limit punktów karnych.
- Za prowadzenie pojazdu mimo cofnięcia uprawnień grozi nawet 5 lat pozbawienia wolności, 15-letni zakaz wsiadania za kierownicę i grzywna.
- Uprawnienia do prowadzenia pojazdu można odzyskać, podchodząc ponownie do egzaminów.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o uprawnienia do prowadzenia pojazdów w Polsce
Polskie przepisy wyróżniają aż 17 różnego rodzaju uprawnień do prowadzenia pojazdów. Poszczególne kategorie obejmują m.in. samochody osobowe, skutery, motocykle, samochody ciężarowe, autobusy, ciągniki rolnicze i tramwaje. Warto pamiętać, że większość kategorii obejmuje uprawnienia do prowadzenia różnego rodzaju pojazdów, a także ich zespołów.
To zależy od rodzaju pojazdu i kategorii. Najwcześniej, bo już w wieku 14 lat, można zdobyć uprawnienia m.in. na skutery i małe quady. 16-latkowie mogą starać się o prawo jazdy na małe motocykle, a ukończenie 18 lat pozwala wyrobić dokument obejmujący samochody osobowe. Co najmniej 20 lat jest wymagane do prowadzenia wszystkich motocykli, a najwięcej – 24 lata – do jazdy autobusami.
Wbrew pozorom, nie tylko samochodami osobowymi! Najpopularniejsza kategoria prawa jazdy w Polsce obejmuje więcej rodzajów pojazdów, pozwalając na prowadzenie m.in. skuterów i lekkich quadów, ciągników rolniczych i pojazdów wolnobieżnych (w Polsce), a także zespołów pojazdów o masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t. Posiadacze prawa jazdy od co najmniej 2 lat i pojazdów na paliwa alternatywne od 24 grudnia 2021 roku mogą jeździć pojazdami o masie do 4,25 t, jeśli waga wiąże się z wykorzystywaniem paliwa alternatywnego.
Tak. Grozi to przede wszystkim za przekroczenie dozwolonej liczby punktów karnych, ale także m.in. za pogorszenie zdrowia wykluczające prowadzenie pojazdu. Jazda bez uprawnień wiąże się natomiast z poważniejszymi konsekwencjami, nawet odebraniem prawa jazdy na stałe i pozbawieniem wolności. Aby odzyskać uprawnienia, może zajść potrzeba ponownego zdania egzaminu praktycznego i teoretycznego.
Żeby móc prowadzić większość pojazdów, trzeba przejść odpowiedni kurs i zdać egzamin. Dopiero pozytywny wynik uprawnia do otrzymania prawa jazdy i kierowania pojazdem danej kategorii. Istnieje jednak kilka pojazdów, którymi można poruszać się bez oficjalnego otrzymania uprawnień. Są to: rower, wózek rowerowy oraz pojazd zaprzęgowy. Dodatkowo osoby, które urodziły się przed 19 stycznia 1995 roku, mogą prowadzić motorowery bez posiadania uprawnień. Młodsze osoby są zobowiązane do zdania egzaminu, aby móc jeździć motorowerem.
Dołącz do dyskusji