Hejt, bullying, flood to tylko niektóre terminy związane z cyberprzemocą. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat Internet stał się najważniejszym medium, z którego korzystają dzieci i dorośli. To właśnie cyberprzemoc w stosunku do najmłodszych jest szczególnie groźnym zjawiskiem w sieci. Sprawdźmy, czym ona jest i jak się powinni zachować rodzice, gdy ich dziecko dotknie hejt i cyberbullying!
Z tego artykułu dowiesz się:
Cyberprzemoc i hejt – co to jest?
Internet zrewolucjonizował świat. To tam robimy zakupy, załatwiamy sprawy urzędowe, poznajemy się, rozmawiamy, uczymy, a także dzielimy doświadczeniami i przeżyciami. Dla najmłodszych pokoleń to naturalne środowisko, w którym się świetnie odnajdują i lepiej rozumieją obowiązujące tam zasady (też je tworzą) niż starsze pokolenia. Niestety mimo wielu zalet i korzyści Internet ma też ciemne strony – jedną z nich jest hejt i cyberprzemoc.
Przed erą Internetu do gnębienia i prześladowania uczniów dochodziło na korytarzach i boiskach szkolnych. Tak zwany bullying, podobnie jak życie dzieci i nastolatków, trafił do sieci. Pojawiły się pojęcia cyberbullying, cyberprzemoc i hejt.
Cyberprzemoc (cyberbullying) – to przede wszystkim przemoc rówieśnicza, która polega na nękaniu, zastraszaniu, izolowaniu i wyśmiewaniu ofiary za pomocą urządzeń elektronicznych w Internecie, SMS-ach czy MMS-ach. Osobę, która dopuszcza się cyberprzemocy, nazywa się stalkerem.
Hejt – pochodzi od angielskiego słowa hate, które oznacza czasownik “nienawidzić”. To forma cyberprzemocy, która polega na obraźliwym, najczęściej agresywnym komentowaniu, a także wypowiadaniu się wrogo na temat danej osoby, grupy społecznej lub konkretnego tematu. Celem hejtu jest okazanie pogardy i podważanie pozycji społecznej danej osoby czy grupy społecznej.
Niestety powszechność hejtu i cyberprzemocy wynika często z przekonania, że napastnik jest anonimowy – to nie prawda. Dodatkowo w cyfrowym świecie każdy bardzo łatwo może spreparować, a potem rozpowszechnić agresywne i krzywdzące treści.
Jednocześnie w Internecie tego typu treści bardzo szybko się rozprzestrzeniają i osiągają duże zasięgi, co tylko zwiększa strach i traumę ofiary. W wirtualnym świecie łatwiej o przemoc, ponieważ napastnik nie musi patrzeć ofierze w twarz, co popycha część osób do takich zachowań.
Cyberprzemoc wobec dzieci – jak wygląda?
Dzisiejsza młodzież, a także część dorosłych, prowadzi życie towarzyskie w Internecie. To za pomocą tego medium komunikujemy się i pokazujemy nasze życie poprzez serwisy społecznościowe. Wszystko, co umieszczamy w necie, pozostanie tam na zawsze. Do tego bardzo ciężko jest być teraz offline, ponieważ oznacza to wypisanie się z wielu relacji i szans życiowych. Niestety na tych cechach dzisiejszego stylu życia żeruje cyberprzemoc – dlatego też jest tak groźna!
Do cyberprzemocy dochodzi często między rówieśnikami z jednej szkoły bądź klasy. Ofiara i sprawca w wielu przypadkach znają się w rzeczywistości. Jednak w świecie wszechobecnych serwisów społecznościowych hejt (cyberprzemoc) zdarza się również między osobami, które w ogóle się nie znają.
Do najczęściej pojawiających się form cyberprzemocy (bullyingu) zalicza się:
- zamieszczanie wulgarnych, agresywnych komentarzy, tweetów i postów (hejt),
- publikowanie poniżających i ośmieszających zdjęć, filmów lub ich przeróbek,
- podszywanie się pod kogoś innego,
- wykluczenie z grupy w Internecie,
- włamanie na serwis społecznościowy lub e-mail dziecka,
- przesyłanie prywatnych zdjęć i wiadomości innym osobom,
- zalewanie kogoś wiadomościami lub komentarzami (flood),
- tworzenie kompromitujących stron lub materiałów.
Pamiętajmy, że cyberprzemoc nie jest jednorazowym aktem, ale długotrwałym i regularnym nękaniem w Internecie. Hejt i bullying może dotyczyć wyglądu fizycznego, ubioru, zainteresowań, poglądów, orientacji seksualnej czy płci.
Przyczyną hejtu nie jest odmienność ofiary, ale tchórzostwo, kompleksy i chęć wyróżnienia się stalkera!
Cyberbullying – częściej niż nam się wydaje!
Statystyki dotyczące cyberprzemocy wśród dzieci powinny zaniepokoić każdego rodzica i nauczyciela. Ze statystyk zamieszczonych w raporcie Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu Cyberprzemoc (dziecko ofiara sprawca) wynika, że:
- 52% dzieci w wieku 12-17 lat doświadczyło cyberprzemocy werbalnej,
- 51% dzieci i młodzieży przynajmniej raz bez zgody i wbrew woli zostało nagranych lub uwiecznionych na zdjęciu,
- 47% było wyzywane,
- 29% padło ofiarą podszywania się pod nie w Internecie,
- 21% dzieci zostało poniżone, upokorzone oraz ośmieszone,
- 16% było zastraszanych i szantażowanych,
- 14% doświadczyło rozpowszechniania wstydliwych i kompromitujących je materiałów.
Z kolei z badań NASK Państwowego Instytutu Badawczego Nastolatki 3.0 wynika, że:
- 44,6% spotkało się z wyzywaniem znajomego w Internecie,
- 44,3% z ośmieszaniem znajomego,
- 43,3% z poniżaniem kogoś,
- 32,1% z podszywaniem się pod znajomego,
- 28,6% z rozpowszechnianiem kompromitujących materiałów,
- 25,6% ze straszeniem znajomego,
- 19,8% z szantażowaniem znajomego.
23,5% nastolatków nie spotkało się z takimi zjawiskami wśród znajomych, a 13,6% trudno było odpowiedzieć na pytanie o tę kwestię.
Skutki cyberprzemocy – jak wpływa na dzieci?
Cyberprzemoc to poważny problem, a jej skutki mogą być bardzo poważne. To jak ofiara hejtu i bullyingu poradzi sobie z sytuacją, w której się znalazła, zależy między innymi od rodzaju przemocy, jej źródła, cech osobowych dziecka i wsparcia. Zupełnie czymś innym będzie wysyłanie kilku złośliwych wiadomości, a czymś innym długotrwała agresja i dręczenie osób, które widzi się na co dzień w szkole.
Dzieci, które doświadczają cyberprzemocy, mogą czuć się osaczone oraz bezsilne. Z jednej strony obawiają się stalkerów, napastników, a z drugiej powiedzenie rodzicom o przemocy wiąże się z obawą, że zostaną niezrozumiane lub co gorsza, ukarane, na przykład zakazem korzystania z Internetu lub mediów społecznościowych.
Poniżenie, ciągły lęk przed kolejnymi atakami i wyzwiskami wpływa na obniżenie poczucia własnej wartości u ofiary. Może doprowadzić ją do samoizolacji i wycofania się z relacji z rówieśnikami. Dziecko może zatracić pasje, które wcześniej kochało. Ciągłe napięcie i stres na pewno wpłyną na naukę – dorosłym ciężko się skoncentrować, gdy mają problemy, a co dopiero dzieciom.
Długotrwałe przeżywanie cyberprzemocy może wiązać się także z problemami zdrowotnymi, takimi jak bezsenność, bóle głowy i brzucha. Niektóre ofiary podejmują próby samobójcze lub robią się agresywne – każdy z nas słyszałam o atakach gnębionych dzieci na szkoły.
Niestety trauma związana z przemocą z czasów szkolnych może ciążyć także w życiu dorosłym, co może przełożyć się na depresję, stany lękowe i trwałe obniżenie poczucia wartości – konieczna może być wtedy pomoc psychologiczna lub psychiatryczna.
Z kolei u dzieci – sprawcy bullyingu – utrwala się wzorzec zachowań agresywnych, którymi można wpływać na innych. Uczą się one zachowań aspołecznych, zwłaszcza gdy są nagradzane uznaniem przez biernych obserwatorów scen poniżania i gnębienia rówieśników.
Dziecko ofiarą cyberprzemocy – jak na nią reagować?
Ofiarą cyberprzemocy w szkole może paść każdy uczeń. Dlatego tak ważne jest zwracanie uwagi na niepokojące sygnały. Dzieci często nie chcą mówić o hejcie i przemocy, która ich spotkała. Boją się kolejnych ataków, złej reakcji rodziców lub nauczycieli, a także kary związanej z używaniem Internetu.
Zachowania dziecka, które mogą świadczyć o problemie z cyberprzemocą:
- nagła niechęć do chodzenia do szkoły,
- unikanie kontaktów z kolegami i koleżankami,
- kłótnie i bójki z rówieśnikami,
- rezygnacja z hobby i pasji,
- obniżony nastrój, smutek, zdenerwowanie,
- ukrywanie tego, co robi na telefonie lub komputerze,
- rezygnacja z korzystania z komputera, telefonu i internetu,
- nadmierne i kompulsywne sprawdzanie wiadomości w telefonie i serwisach społecznościowych.
Nie zawsze pojawienie się któregoś z wymienionych zachowań musi świadczyć o cyberprzemocy. Przed podjęciem działań, należy spokojnie przyjrzeć się zachowaniu dziecka i nie postępować pochopnie.
Gdy jednak okaże się, że dziecko jest ofiarą cyberprzemocy, to powinieneś:
- zareagować spokojnie i troskliwie– w tym momencie dziecko potrzebuje wsparcia, to ono jest przerażone i oczekuje rozsądnej, logicznej reakcji i rzeczowej oceny tego, co się mu przydarzyło (nie karz, tylko wspieraj – to ono jest ofiarą!),
- okazać wsparcie – powiedz, że dobrze zrobiło, informując o zdarzeniu, ponieważ to ono jest ofiarą i nikt nie może go krzywdzić (to nie jego wina), nakreśl z dzieckiem plan działania, obserwuj zachowanie i zadeklaruj pomoc,
- udzielić rad na temat reakcji na cyberprzemoc – poradź dziecku, by unikało kontaktu ze sprawcą, nie kasowało dowodów przemocy oraz zwiększyło bezpieczeństwo w serwisach społecznościowych (zmiany haseł, danych) czy mailu,
- zabezpieczyć dowody cyberprzemocy – zapisz z dzieckiem dowody agresji na dysku (treść, daty, dane nadawcy),
- zgłosić naruszenie w serwisie społecznościowym – jeśli do cyberprzemocy doszło w serwisie społecznościowym, to na ich stronach znajdziesz formularze i wsparcie, co zrobić (interwencja pozwoli na usunięcie szkodliwych treści lub blokadę stalkera),
- interweniować w szkole i porozmawiać ze sprawcą lub jego rodzicami – jeśli sprawcą cyberprzemocy jest uczeń z klasy lub szkoły, to należy także zgłosić się do placówki oświatowej i porozmawiać z nim i jego rodzicami (szkoła ma obowiązek dbać o bezpieczeństwo podopiecznych),
- zgłosić sprawę na policji – jeśli uważasz, że dziecku grozi niebezpieczeństwo lub gdy sądzisz, że doszło do przestępstwa lub wykroczenia.
W przypadku cyberprzemocy wobec dzieci pomoc można znaleźć:
- 116 111 – Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży;
- 800 12 12 12 – Dziecięcy telefon zaufania rzecznika praw dziecka;
- 800 100 100 – Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci.
NNW szkolne – UNIQA oferuje wsparcie w razie hejtu
Ubezpieczyciel UNIQA świadomy zagrożeń cyberprzemocy wobec dzieci rozpoczął wraz z Instytutem Polska Przyszłość im. Stanisława Lema akcję “Masz moc na hejt”. Jednym z aktywnych działań było przygotowanie specjalnej oferty NNW szkolnego, w którego ramach można wykupić dodatkowe ubezpieczenie na wypadek hejtu w Internecie.
UNIQA oferuje 4 warianty NNW szkolnego o różnych sumach ubezpieczenia. Rodzice mogą wykupić za 25 zł dodatkową ochronę na wypadek hejtu, który może spotkać ich dzieci w Internecie. W ramach tego ubezpieczenia UNIQA oferuje:
- ochronę prawną w przypadku naruszenia dobrego imienia i prywatności w Internecie,
- pokrycie kosztów adwokata, radcy prawnego, biegłych, rzeczoznawców, a także postępowania sądowego,
- zorganizowanie i opłacenie specjalisty IT, który usunie lub zablokuje dostęp do bezprawnych bądź negatywnych treści na temat dziecka,
- zorganizowanie i pokrycie kosztów konsultacji psychologicznych – telekonsultacje i 10 wizyt w stacjonarnej placówce medycznej.
Suma ubezpieczenia przed hejtem w Internecie wynosi 15 000 zł.
NNW szkolne z dodatkową opcją ochrony w przypadku hejtu w Internecie zapewnia profesjonalne wsparcie dziecka od strony psychologicznej, prawnej i technicznej. Więcej o akcji przeczytasz w artykule: https://mubi.pl/biuro-prasowe/masz-moc-na-hejt-uniqa/.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o cyberprzemoc wobec dzieci
To najczęściej długotrwałe dręczenie, zastraszanie, poniżanie, nękanie i wyśmiewanie rówieśnika w serwisach społecznościowych, na stronach internetowych, grupach internetowych czy za pomocą wiadomości.
Cyberprzemoc czy bullying może polegać na hejcie (wulgarnych i agresywnych komentarzach), fabrykowaniu prześmiewczych treści i informacji, podszywanie się pod inne osoby, przekazywanie prywatnych informacji innym, wykluczanie z grup znajomych czy włamanie na konta internetowe.
Zachowanie dziecka ulega zmianie. Nagle nie chce chodzić do szkoły, wykręca się od pójścia na lekcje. Rezygnuje ze swoich pasji i ulubionych zajęć. Robi się ciche i wycofane, ma obniżony nastrój lub robi się agresywne i nerwowe. Natrętnie sprawdza powiadomienia na komputerze lub w telefonie bądź wręcz przeciwnie rezygnuje z korzystania z tych urządzeń, nie wskazując na powód.
Działania rodzica powinny opierać się na troskliwej i spokojnej reakcji, wsparciu, porady dotyczącej postępowania ze sprawcą, zabezpieczeniem dowodów cyberprzemocy, zgłoszeniem sprawy w szkole, a w razie obaw o bezpieczeństwo dziecka lub podejrzenia popełnienia przestępstwa zgłoszenie sprawy policji.
- Cyberprzemoc (cyberbullying) to celowe i długotrwałe zastraszanie, nękanie i wyśmiewanie w Internecie lub za pomocą urządzeń elektronicznych.
- Hejt to agresywne komentowanie, którego celem jest upokorzenie i obniżenie poczucia wartości u ofiary.
- Do form cyberprzemocy zalicza się hejt, flood, publikowanie poniżających treści, ignorowanie, podszywanie się czy włamanie na konto w serwisie społecznościowym.
- Cyberprzemoc nie jest zjawiskiem marginalnym.
- Cyberprzemoc może doprowadzić do poważnych zaburzeń psychicznych i zdrowotnych.
- Niechęć do chodzenia do szkoły może być jednym z objawów cyberprzemocy.
- Dziecko dotknięte cyberprzemocą nie powinno być karane zakazem korzystania z Internetu – ono jest ofiarą.
- Rodzice i dzieci mogą szukać pomocy pod specjalnymi numerami telefonów.
- UNIQA oferuje w ramach NNW szkolnego ubezpieczenie od hejtu.
- https://www.nask.pl/pl/raporty/raporty/2593,Raport-z-badan-quotNastolatki-30quot-2019.html
- https://cloud7w.edupage.org/cloud/cyberprzemoc.pdf?z%3AtWRTA8sgrfVPYptRO8aB5SzMca5DBvz4O60vfriegPeyQ%2FFA0pLVKK3saXE2%2Fyox
- https://maszmocnahejt.uniqa.pl/
Trudne pojęcia
Dołącz do dyskusji