Praca za granicą a EKUZ. Czy karta zawsze pokryje koszty leczenia?
Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego to rozwiązanie stosowane powszechnie przez Polaków wyjeżdżających za granicę. Ma ono jednak sporo ograniczeń i nie zawsze działa, o czym powinny pamiętać przede wszystkim osoby podejmujące stałą pracę w obcym kraju – ich ochrona gwarantowana przez EKUZ nie obejmuje. Dlaczego?
Z tego artykułu dowiesz się:
EKUZ a ubezpieczenie turystyczne
Dłuższy urlop, weekendowy wypad, a może wyjazd w celach zarobkowych? Powody zagranicznych podróży Polaków są różne, ale niezależnie od nich, trzeba się na taką wyprawę odpowiednio przygotować. Niefortunny wypadek czy choroba mogą się przecież zdarzyć zawsze i należy być gotowym na każdą ewentualność.
W kwestii ubezpieczenia zdrowotnego przygotowanie do zagranicznej podróży bardzo ułatwia Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), czyli dokument przysługujący bezpłatnie każdemu ubezpieczonemu obywatelowi Polski i gwarantujący mu podstawową opiekę zdrowotną podczas pobytu w krajach zrzeszonych w UE lub EFTA, a także Wielkiej Brytanii. Posiadając EKUZ, masz prawo do leczenia:
- nieplanowanego i niezbędnego;
- oferowanego w ramach publicznej służby zdrowia;
- w zakresie przysługującym obywatelom kraju, w którym się znajdujesz.
Już z tego wyliczenia wynika, że stosowanie EKUZ wiąże się z wieloma ograniczeniami. Przede wszystkim, w jego zakres nie wchodzi leczenie prywatne, a także wszelkiego rodzaju usługi, które są płatne dla obywateli danego kraju. Oznacza to, że w razie wystąpienia konieczności wizyty lekarskiej za granicą, możesz i tak ponieść spore koszty. To z kolei sprawia, że EKUZ nie może być pełnoprawną alternatywą dla prywatnego ubezpieczenia turystycznego, co raczej jego dobrym uzupełnieniem. Więcej na ten temat oraz o samej karcie dowiesz się z artykułu: “EKUZ a ubezpieczenie turystyczne”.
Ekspert Mubi radzi:
Komu pracującemu za granicą przysługuje EKUZ?
Z uwagi na swój charakter, Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego to rozwiązanie przydatne przede wszystkim w przypadku krótkich wyjazdów za granicę. Z tego powodu korzystają z niego głównie osoby udające się do innego kraju na urlop, ale nie tylko, bo przydaje się ono również np. pracownikom sezonowym za granicą.
Przy wyrabianiu EKUZ nie ma znaczenia forma zatrudnienia. O kartę można się ubiegać, także wyjeżdżając do pracy na czarno.
Trzeba jednak pamiętać, że EKUZ nie przysługuje wszystkim Polakom pracującym za granicą. Prawo do bycia objętym tego rodzaju ochroną mają tylko osoby, które mimo wykonywania pracy na terenie innego kraju, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce. Chodzi więc przede wszystkim o ludzi zatrudnionych na umowie o pracę, a także osoby zarejestrowane jako bezrobotne w urzędzie pracy oraz prowadzące własną pozarolniczą działalność gospodarczą.
EKUZ będzie działał również w przypadku niektórych pracowników ubezpieczonych w Polsce, którzy wykonują swój zawód w jednym z krajów członkowskich UE/EFTA/Wielka Brytania. Dotyczy to:
- pracowników przygranicznych – są to osoby pracujące w innym kraju, ale wracające do Polski codziennie lub co najmniej raz w tygodniu;
- pracowników delegowanych (wysłanych) – są to osoby, które zostały wysłane przez swojego pracodawcę do pracy w innym kraju na określony czas, ale nieprzekraczający maksymalnie 24 miesięcy.
Jeśli wyjeżdżasz do pracy za granicę jako pracownik delegowany i chcesz ubiegać się o wydanie EKUZ, musisz pamiętać, że obowiązuje dla Ciebie specjalny rodzaj wniosku. Ten należy złożyć w oddziale NFZ wraz z formularzem A1 wydawanym przez ZUS. Analogicznie jest w sytuacji, gdy delegujesz się do pracy za granicą jako osoba samozatrudniona.
Osoby bezrobotne i pobierające w Polsce zasiłek, które wyjeżdżają za granicę w celu poszukiwania pracy, także mogą skorzystać z EKUZ. Trzeba w tym celu złożyć w oddziale NFZ wniosek taki sam, jak w przypadku wyjazdu w związku z zatrudnieniem.
Kiedy pracownik nie ma prawa do EKUZ?
Wiesz już, że podstawą do wydania EKUZ, czy to w przypadku wyjazdu turystycznego, czy zarobkowego, jest posiadanie prawa do korzystania z publicznej opieki zdrowotnej, czyli inaczej mówiąc, opłacanie ubezpieczenia zdrowotnego. Stąd już łatwo o wniosek, że karta nie będzie przysługiwać osobom, które prawa do bezpłatnej służby zdrowia w Polsce nie posiadają.
Do tej grupy zaliczają się natomiast wszyscy Ci, którzy są na stałe zatrudnieni w kraju członkowskim UE/EFTA lub prowadzą na jego terenie działalność gospodarczą. Dlaczego? Ponieważ w takiej sytuacji podlegają oni systemowi opieki zdrowotnej w kraju, w którym pracują. Tam też są zobowiązani do odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne – osobiście lub przez pracodawcę – na zasadach obowiązujących w danym państwie.
Prawo do EKUZ wygasa więc w momencie, w którym traci się status osoby ubezpieczonej w NFZ, co następuje, gdy:
- zagraniczny pracodawca zgłasza Cię do ubezpieczenia w swoim kraju;
- jako samozatrudniony za granicą osobiście zgłaszasz się do ubezpieczenia w kraju, w którym przebywasz.
Ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce automatycznie przestaje się podlegać w momencie zatrudnienia za granicą bez względu na to, czy pracodawca dopełnił obowiązku wyrejestrowania Cię z ubezpieczenia w NFZ.
Kryjące się za tymi regułami przesłanie jest bardzo logiczne. W końcu pozbawione sensu i zwyczajnie nieuczciwe byłoby, gdyby osoba zatrudniona lub pracująca na własny rachunek w jednym państwie, korzystała ze świadczeń na koszt innego kraju. A tak właśnie by się stało, gdybyś pracując na stałe np. w Niemczech, korzystał z tamtejszego systemu opieki zdrowotnej w ramach EKUZ, bo wówczas koszt Twojego leczenia nienależnie pokryłby polski NFZ.
Przeczytaj też: Ubezpieczenie do pracy za granicą
Jeżeli jednocześnie pracujesz lub prowadzisz działalność w Polsce oraz innym kraju UE lub EFTA, powinieneś zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z prośbą o ustalenie, w którym państwie masz opłacać składki. ZUS wyda decyzję, które państwo będzie płacić za Twoje leczenie.
Jakie są konsekwencje bezprawnego korzystania z EKUZ?
Wyobraź sobie sytuację, w której przebywasz za granicą na delegacji i masz Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego ważną przez cały rok. Po miesiącu pobytu trafia Ci się jednak okazja do zmiany pracy – zostajesz zatrudniony przez zagranicznego pracodawcę, który zgłasza Cię do ubezpieczenia w swoim kraju. Czy w takim wypadku możesz skorzystać z wciąż ważnego EKUZ?
Odpowiedź brzmi: nie. Bez względu na daty umieszczone na karcie, posługiwanie się nią po znalezieniu stałego zatrudnienia w innym państwie, czyli zarazem utracie statusu ubezpieczonego w Polsce, jest niezgodne z prawem. Gdybyś mimo to skorzystał wówczas z opieki zdrowotnej w ramach EKUZ, musisz liczyć się z tym, że NFZ zwróci się do Ciebie z żądaniem zwrotu poniesionych kosztów.
Warto też pamiętać, że zatrudnienie za granicą ma również innego rodzaju konsekwencje. Ponieważ jesteś wówczas ubezpieczony w innym państwie, polski system służby zdrowia będzie Cię traktował jak obcokrajowca. Przed powrotem do Polski powinieneś zatem zadbać o wyrobienie EKUZ na terenie kraju, w którym pracujesz – w przeciwnym razie nie będziesz mógł liczyć na bezpłatną opiekę w ramach NFZ.
Praca za granicą a ubezpieczenie zdrowotne w Polsce
Czy wiesz, że składkę na ubezpieczenie zdrowotne możesz płacić tylko w jednym państwie, nawet jeśli pracujesz w kilku krajach jednocześnie? Zależy to od tego, jak wygląda Twoja sytuacja w Polsce przed podjęciem pracy za granicą.
Pracując za granicą, nie możesz być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce jako członek rodziny.
Wyróżniamy kilka sytuacji dotyczących ubezpieczenia podczas pracy za granicą:
- brak ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce
Wówczas rozpoczęcie pracy lub działalności za granicą wiąże się z wejściem w życie przepisów dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego w danym kraju.
- renta, emerytura lub dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w Polsce
Podjęcie pracy za granicą oznacza wygaśnięcie ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce.
- ubezpieczenie zdrowotne w Polsce jako pracownik lub przedsiębiorca
W tej sytuacji w związku z wyjazdem do innego kraju w celu zarobkowym to ZUS wydaje decyzję o tym, w którym państwie będą opłacane składki na ubezpieczenie zdrowotne.
- ubezpieczenie zdrowotne w Polsce dla pracownika delegowanego
W przypadku delegacji trwającej maksymalnie 24 miesiące pracownik jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym w ramach NFZ.
- ubezpieczenie zdrowotne w Polsce dla pracownika służby cywilnej lub dyplomacji
Jeśli pracodawca wysyła pracownika na szkolenie, konferencję czy ćwiczenia za granicę, zatrudnionego obowiązuje ubezpieczenie w NFZ.
- ubezpieczenie zdrowotne w Polsce dla osoby bezrobotnej zarejestrowanej w urzędzie pracy
W chwili podjęcia pracy za granicą ubezpieczenie zdrowotne działa na zasadach obowiązujących w danym kraju.
- ubezpieczenie zdrowotne w Polsce jako członek rodziny
Podjęcie pracy zarobkowej za granicą oznacza wejście w życie przepisów dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego obowiązujących w danym kraju.
Powyższe sytuacje dotyczą pracy w krajach członkowskich UE, EFTA i Wielkiej Brytanii.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o leczenie przy pracy za granicą
Nie. Prawo do wyrobienia Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego przysługuje osobom ubezpieczonym w Polsce. Oznacza to, że jeśli wyjeżdżasz do stałej pracy za granicą i podlegasz ubezpieczeniu zdrowotnemu w kraju swojego zatrudnienia, to nie będziesz mieć prawa do wyrobienia karty EKUZ w Polsce.
To zależy od formy Twojego zatrudnienia za granicą. Jeśli podpisujesz umowę o pracę, zostaniesz objęty ubezpieczeniem zdrowotnym państwa, w którym przebywasz i stracisz prawo do ochrony zdrowia w Polsce. Jeśli jednak wyjeżdżasz do pracy tymczasowej lub zostałeś delegowany za granicę, możesz wyrobić kartę EKUZ.
Trzeba pamiętać, że ochrona gwarantowana przez EKUZ obejmuje jedynie świadczenia, które są objęte zakresem publicznej służby zdrowia w danym kraju. Nie ochroni Cię zatem przed wydatkami np. na leczenie prywatne, które obejmie za to ubezpieczenie turystyczne, zapewniające m.in. pokrycie kosztów leczenia, ubezpieczenie NNW i OC w życiu prywatnym.
- Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) zapewnia podstawową opiekę zdrowotną podczas pobytu w krajach UE/EFTA i Wielkiej Brytanii. Zakres bezpłatnej opieki jest taki sam, jak dla obywateli danego kraju, dlatego dla lepszej ochrony warto wykupić dodatkowe ubezpieczenie turystyczne.
- EKUZ przysługuje wszystkim osobom podlegającym ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce. Obejmuje również pracowników przygranicznych i delegowanych, a także osoby bezrobotne wyjeżdżające w poszukiwaniu pracy.
- Z EKUZ nie mogą korzystać osoby zatrudnione na stałe za granicą i ubezpieczone w kraju, w którym pracują. Prawo do używania karty znika z momentem utraty statusu osoby ubezpieczonej w NFZ.
- Posługiwanie się EKUZ po utracie prawa do korzystania z karty poskutkuje koniecznością zwrotu kosztów poniesionych nienależnie przez NFZ.
- https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/nasze-zdrowie-w-ue/leczenie-w-krajach-unii-europejskiej-i-efta/
- https://europa.eu/youreurope/citizens/health/when-living-abroad/health-insurance-cover/index_pl.htm
- https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/bip/leczenie_poza_granicami_kraju/informacja_o_utracie_uprawnien.pdf
Dołącz do dyskusji