Rażące niedbalstwo – kiedy ubezpieczyciel może odmówić Ci odszkodowania?
W dokumentach opisujących ogólne warunki ubezpieczeń komunikacyjnych, a dokładniej w części dotyczącej wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela, można spotkać zapisy o rażącym niedbalstwie. Najczęściej mówią one o tym, że ubezpieczeniem nie są objęte szkody spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez ubezpieczonego. Czym dokładnie jest rażące niedbalstwo i kiedy narażamy się na odmowę wypłaty odszkodowania?
Z naszego artykułu dowiesz się:
Rażące niedbalstwo – definicja
Nie ma jednej oficjalnej definicji rażącego niedbalstwa. Sugerując się orzecznictwem sądów, można jednak uznać, że dochodzi do niego wtedy, gdy sprawca narusza pewne obowiązujące zasady, bezpodstawnie licząc, że w efekcie nie dojdzie do szkody, albo gdy nie zdaje sobie sprawy, że narusza takie normy, choć powinien mieć tego świadomość (bo np. przeszedł kurs na prawo jazdy i jest to wiedza wymagana od każdego kierowcy).
Potocznie powiemy, że rażące niedbalstwo to po prostu działanie bezmyślne, bez zachowania nawet minimalnej staranności czy ostrożności wymaganej w danej sytuacji. Jest to najwyższy stopień nieumyślnej winy – poważniejszy niż lekkomyślność czy zwykłe niedbalstwo. Jeśli ubezpieczyciel wykaże, że kierowca popełnił rażące niedbalstwo, może odmówić mu wypłaty odszkodowania.
Prawnik radzi
Ocena, czy zachodzi wypadek rażącego niedbalstwa w rozumieniu art. 827 § 1 Kodeksu cywilnego, a także w rozumieniu postanowień ogólnych warunków umów wiążących strony stosunku ubezpieczenia, wymaga uwzględnienia obiektywnego stanu zagrożenia oraz kwalifikowanej postaci braku zwykłej staranności w przewidywaniu skutków, a więc uwzględnienia staranności wymaganej od działającej osoby, przedmiotu, którego działanie dotyczy oraz okoliczności, w których doszło do zaniechania pożądanych zachowań z jej strony. Rażące niedbalstwo, o którym stanowi art. 827 § 1 Kodeksu cywilnego, można więc przypisać w wypadku nieprzewidywania szkody jako skutku m.in. zaniechania ubezpieczającego, o ile doszło do przekroczenia podstawowych, elementarnych zasad staranności (wyrok SN z dnia 4 listopada 2010 r., sygn. IV CSK 153/10).
Przykłady rażącego niedbalstwa kierowców
Przykładami rażącego niedbalstwa według wyroków sądów polskich i zagranicznych są między innymi:
- pozostawienie samochodu na nierównym terenie bez zaciągnięcia hamulca ręcznego,
- pozostawienie samochodu z cennym ładunkiem bez dozoru,
- wjazd pod wiadukt pojazdem, o którym wiadomo, że się pod nim nie zmieści,
- poważne naruszenie przepisów drogowych, np. jazda pod prąd.
Żeby ocenić, czy w danym przypadku rzeczywiście doszło do rażącego niedbalstwa, należy dokładnie opisać zachowanie kierowcy, oraz zbadać, jakie były jego obowiązki i jakie panują normy oraz zwyczaje w danej sytuacji. Porównanie tych zasad, a także rzeczywistego zachowania kierowcy, może dać właściwą odpowiedź.
W ostatnim ze wspomnianych przykładów, czyli jeździe pod prąd, jest to dość oczywiste. Kierowca w takim przypadku popełnia rażące niedbalstwo, ponieważ:
- przy drodze znajdują się odpowiednie oznaczenia, które powinien znać z kursu prawa jazdy,
- o kierunku jazdy można wywnioskować z obserwacji innych kierowców.
Osoba, która zadeklarowała określoną liczbę zabezpieczeń antykradzieżowych w samochodzie, a nie włączyła jednego z nich i w ten sposób ułatwiła dokonanie kradzieży, nie powinna liczyć na bezwarunkową pomoc ubezpieczyciela. Pozostawienie pojazdu bez dozoru i bez włączonego systemu przeciwkradzieżowego często znajduje się w wyłączeniach odpowiedzialności ubezpieczycieli. Na przykład w OWU PZU zaznacza się, że ubezpieczyciel nie ponosi w takiej sytuacji odpowiedzialności za kradzież, chyba że pojazd znajdował się w prywatnym garażu swojego właściciela, zamkniętym na co najmniej jeden zamek wielozstawkowy albo kłódkę wielozastawkową lub z użyciem atestowanego systemu zamykania elektromechanicznego.
Rażące niedbalstwo – ubezpieczenie AC
Wiele uwagi w warunkach ubezpieczeń autocasco, które chronią kierowcę również przed kradzieżą pojazdu, poświęca się odpowiednim zabezpieczeniom samochodu. Można w nich przeczytać, że rażącym niedbalstwem w tym kontekście jest np.:
- pozostawienie pojazdu w niestrzeżonym miejscu bez włączenia systemu antykradzieżowego,
- pozostawienie w samochodzie kluczyków i dokumentów,
- pozostawienie kluczyków w miejscu, do którego każdy ma dostęp, np. na stoliku w kawiarni, czy w kurtce powieszonej na wieszaku u fryzjera,
- brak wymiany zamków po kradzieży kluczyków.
Należy uważać również na to, jakie zabezpieczenia antykradzieżowe i jaką liczbę kluczyków deklarujemy w umowie AC. Jeśli podamy, że mamy 2 komplety kluczyków, a po kradzieży auta okaże się, że w rzeczywistości mamy tylko jeden, ubezpieczyciel może uznać to za rażące zaniedbanie z naszej strony. Podobnie jest z innymi zabezpieczeniami. Jeśli deklarujemy, że samochód ma alarm antywłamaniowy, a na postoju nie uruchomimy go i samochód zostanie skradziony, ubezpieczyciel może zarzucić nam rażące niedbalstwo.
Więcej o przypadkach, w których firmy ubezpieczeniowe mogą odmówić nam wypłaty odszkodowania, wspominaliśmy w artykule: Wyłączenia z ubezpieczenia AC – kiedy ubezpieczyciel nie wypłaci odszkodowania?
Rażące niedbalstwo a ubezpieczenie OC
Z zarzutem rażącego niedbalstwa można spotkać się często w przypadku AC, które jest ubezpieczeniem dobrowolnym. A co w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego OC? Zakres ochrony, jej warunki oraz zasady obejmowania kierowców odpowiedzialnością w ramach OC są regulowane prawnie w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych. To znaczy, że firmy ubezpieczeniowe nie mogą ich dowolnie kształtować w swoich regulaminach, tym samym ograniczając swoją odpowiedzialność.
Oznacza to tyle, że w przypadku ubezpieczenia OC nie obowiązuje zapis o rażącym niedbalstwie. Choćby kierowca je popełnił i przyczyniło się ono do powstania szkody, nie będzie to miało wpływu ani na wypłatę lub zmniejszenie odszkodowania dla poszkodowanego, ani na ewentualne roszczenie regresowe ubezpieczyciela w stronę ubezpieczonego. O zwrot kosztów towarzystwo ubezpieczeń może wystąpić wobec kierowcy tylko w ściśle określonych przypadkach, do których należą m.in. umyślne wyrządzenie szkody lub jazda po alkoholu.
Niesłuszny zarzut rażącego niedbalstwa – możesz odwołać się od decyzji ubezpieczyciela
Czasami zdarza się, że ubezpieczyciel próbuje wyłączyć swoją odpowiedzialność przez wymaganie od kierowcy nadmiernej wręcz ostrożności. Jeśli uważasz, że Twoja firma ubezpieczeniowa niesłusznie zarzuciła Ci rażące niedbalstwo, możesz odwołać się od jej decyzji, a nawet skierować sprawę do sądu. Na ubezpieczycielu będzie wtedy leżał obowiązek udowodnienia Twojej winy i wykazania związku przyczynowo-skutkowego między Twoim zachowaniem a powstaniem szkody.
W sądach niejednokrotnie już zapadały wyroki na korzyść kierowców oskarżonych o rażące niedbalstwo. Sąd przyznawał np. że doszło do nieostrożności, ale nie do rażącego niedbalstwa, które jest bardzo poważnym zarzutem i bywa nadużywane.
Rażące niedbalstwo – odwołanie
Jak postępować w razie wystosowania przez towarzystwo ubezpieczeniowe zarzutu rażącego niedbalstwa? Kierowca może przede wszystkim złożyć odwołanie. O czym musi pamiętać?
- Odwołanie należy złożyć w terminie 3 lat od wystąpienia zdarzenia (w przypadku czynu niedozwolonego – max. 10 lat, w przypadku przestępstwa- max. 20 lat),
- Odwołanie można złożyć pisemnie, drogą elektroniczną lub osobiście.
- W odwołaniu muszą znaleźć się Twoje dane, informacje o szkodzie i ubezpieczycielu.
- Odwołanie należy uzasadnić – mi lepiej to zrobisz, tym większe szanse na wyższe odszkodowanie, dlatego warto przedstawić konkretne dowody (np. rachunki za naprawę) lub zasięgnąć pomocy prawnika.
A co robić, jeśli odwołanie okaże się nieskuteczne? To nie zamyka Twojej drogi do wyższego odszkodowania. Następne możliwe kroki to prośba o rozpatrzenie sprawy przez Rzecznika Finansowego, skorzystanie z możliwości mediacji, a wreszcie zgłoszenie powództwa do sądu powszechnego.
Więcej na temat odwołań od decyzji ubezpieczyciela, w tym wzór pisma i instrukcję prawnika, znajdziesz w naszym tekście: Jak napisać odwołanie od odszkodowania?
- Rażące niedbalstwo kierowcy ma miejsce wtedy, gdy naruszył on obowiązujące przepisy lub normy postępowania, bezpodstawnie licząc, że nie dojdzie do szkody, albo gdy naruszył te zasady nieświadomie, choć powinien je znać np. z kursu prawa jazdy.
- Jeśli ubezpieczyciel zakwalifikuje zachowanie kierowcy jako rażące niedbalstwo, może odmówić mu wypłaty odszkodowania z ubezpieczenia AC.
- Zachowania kierowców, które można uznać za rażące niedbalstwo, to m.in. jazda pod prąd, zostawianie samochodu na postoju z kluczykami w środku, czy nieuruchamianie wszystkich dostępnych zabezpieczeń antykradzieżowych w pojeździe.
- Ubezpieczyciel nie może odmówić wypłaty odszkodowania z OC w wyniku rażącego niedbalstwa kierowcy.
- Pamiętaj, że nawet jeśli ubezpieczyciel zarzucił Ci rażące niedbalstwo, możesz odwołać się od jego decyzji lub skierować sprawę do sądu.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o rażące niedbalstwo
Wina umyślna występuje, gdy celowo wyrządzisz szkodę lub przewidujesz możliwość jej wystąpienia i akceptujesz to. Ubezpieczyciel nie wyklucza odpowiedzialności w przypadku szkód spowodowanych przez osoby trzecie, jak np. wandalizm. Jednak jeśli sam wyrządzisz szkodę, np. w wyniku agresji, odszkodowanie nie przysługuje. Ponadto próba wyłudzenia odszkodowania może prowadzić do odpowiedzialności karnej.
Przede wszystkim, przed zawarciem polisy przeczytaj dokładnie OWU ubezpieczyciela, z którym chcesz zawrzeć umowę, szczególnie punkt dotyczący wyłączeń odpowiedzialności. Dowiedz się, co towarzystwo uznaje za rażące niedbalstwo i jakie działania mogą skutkować odmową wypłaty odszkodowania. Staraj się unikać wspomnianych w OWU sytuacji, np. w przypadku ubezpieczeń komunikacyjnych dbaj o stan techniczny pojazdu. Jeśli masz obawy co do interpretacji zapisów w polisie, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie ubezpieczeniowym.
Aby uniknąć rażącego niedbalstwa w ubezpieczeniach, regularnie konserwuj swoje mienie, takie jak urządzenia elektryczne, instalacje wodno-kanalizacyjne czy systemy grzewcze. Dbaj o stan techniczny swojego pojazdu i mieszkania, a także upewniaj się, że wszelkie zabezpieczenia, jak zamki czy alarmy, są sprawne. Dzięki temu zminimalizujesz ryzyko wystąpienia szkód, które mogą być uznane za wynik rażącego niedbalstwa.
Dołącz do dyskusji